Istniało czy nie? „Księstwo sądeckie”. Sprawa odrobinę prowokacyjna i kontrowersyjna

Kotlina Sądecka stanowiła część plemiennego Państwa Wiślan.

Jego historia pełna znaków zapytania

W tamtym czasie Kotlina Sądecka i jej okolice wchodziły w skład plemiennego „państwa” Wiślan. Ten drugi na naszych ziemiach – obok wielkopolskiego państwa Polan (i nawet starszy od niego) – protopaństwowy organizm polityczny owiany jest legendami, a jego historia znana tylko w najogólniejszych zarysach i do tego pełna znaków zapytania. To z państwem wiślańskim wiążą się początki grodu na Wawelu, legenda o królu Kraku i jego córce Wandzie (a zatem i o Wawelskim Smoku), podanie o „pogańskim księciu silnym wielce” i jego przymusowym chrzcie z rąk biskupów wielkomorawskich, wreszcie wielka dyskusja, jaka przetoczyła się w swoim czasie przez polską mediewistykę na temat mającej miejsce bądź jednak niebyłej chrystianizacji Małopolski jeszcze przed chrztem Mieszkowym.

Gród naszacowicki – jeden z wielkich grodów wiślańskich

Czy podzielił losy innych grodów z tego okresu?

Dzisiejsza ziemia sądecka leżała na południowo-wschodnich rubieżach państwa Wiślan. Gród naszacowicki był zaś jednym z tzw. wielkich grodów wiślańskich. Kres istnienia grodu przyniósł wiek XI. Nastąpił on więc, gdy już Kotlina Sądecka znajdowała się od kilku co najmniej dekad w granicach państwa Piastów. Naszacowicki gród nie podzielił losu tych wiślańskich warowni, które zostały zniszczone wcześniej – na przełomie X/XI w. – w związku może ze zmaganiami o władzę nad Małopolską pomiędzy Piastami a lokalnym plemiennym możnowładztwem. Przejęty został przez Piastów i użytkowany był dalej, pod ich władzą, służąc zapewne jako ośrodek jednostki administracyjnej na rubieżach młodego państwa, którą możemy już określać jako okręg grodowy. Zniszczenie i opuszczenie grodu naszacowickiego mogło mieć związek z zamętem, który przetoczył się przez nasz kraj w czasach Mieszka II i Kazimierza Odnowiciela. Trudno powiedzieć, jakie dokładnie wydarzenia miały tu miejsce, tym bardziej, że – jak się przypuszcza – Małopolska uniknęła w tamtym trudnym czasie poważniejszych walk i zniszczeń (stąd też późniejsza decyzja księcia Kazimierza o przeniesieniu stolicy do Krakowa). Chronologia dziejów grodu wskazuje jednak, że koniec jego funkcjonowania należy wiązać ze wspomnianym czasem anarchii i najazdów na osłabioną monarchię piastowską. Stary wiślański gród w dzisiejszych Naszacowicach został więc zniszczony i porzucony. Ustąpił miejsca nowemu lokalnemu centrum.

Gdzie?

W obecnym Podegrodziu. Pierwszy gródek stanął tu na wzniesieniu zwanym Zamczyskiem (na północ od dzisiejszego centrum wsi, blisko drogi na Gostwicę). Archeolodzy datują okres jego funkcjonowania ostrożnie na drugą połowę XI w.

Profesor Jacek Poleski tłumaczy: Datowanie okresu, w którym funkcjonował gród na wzgórzu „Zamczysko” w Podegrodziu jest bardzo trudne, gdyż nie odkryto tutaj zabytków mogących pełnić funkcję niezależnych, precyzyjnych wyznaczników chronologii. Tak więc jedyną metodą datowania stanowiska jest analiza porównawcza odkrytej w trakcie badań serii ceramiki”. Następnie, pozostając w zgodzie z sugestiami profesora Andrzeja Żakiego, Jacek Poleski stwierdza, iż najpewniej gród na Zamczysku powstał po zniszczeniu warowni naszacowickiej, które nastąpiło w okresie kryzysu lat 1034-1039 lub nawet nieco później.

Dalszą część artykułu czytaj na następnej stronie - TUTAJ