Zapalenie płuc - przyczyny, najczęstsze objawy, leczenie. Kto jest najbardziej zagrożony

Zapalenie płuc  to choroba (najczęściej o podłożu infekcyjnym), którą charakteryzuje stan zapalny obecny w pęcherzykach płucnych, czyli najmniejszych częściach składowych płuc. To właśnie w pęcherzykach płucnych dochodzi do wymiany gazowej, gdzie oddawany jest dwutlenek węgla i przyjmowany jest tlen. Z tego powodu zapalenie płuc jest chorobą dość niebezpieczną, gdyż w ciężkim jej przebiegu może prowadzić do upośledzenia czynności oddechowej, co może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia i życia pacjenta- niebezpieczeństwo to dotyczy szczególnie małych dzieci, osób starszych oraz pacjentów z dodatkowymi chorobami współwystępującymi.

Wyróżnia się różne typy zapalenia płuc, które dzieli się na podstawie czynnika etiologicznego, miejsca w którym doszło do zakażenia oraz dokładniejszej lokalizacji ogniska choroby w obrębie układu oddechowego.

Zapalenie płuc jest chorobą dość często występującą- szacuje się, że na całym świecie co roku choruje na nią około 450 milionów osób (co równe jest ok. 7% populacji świata), z czego większość tych przypadków występuje w tzw. krajach rozwijających się.

Rodzaje zapalenia płuc

Rodzaje zapalenia płuc dzielimy za względu na czynnik, który wywołał chorobę oraz miejsce w płucach, w którym rozwinął się stan zapalny.

Wśród rodzajów zapalenia płuc w oparciu o czynnik chorobę tę wywołujący możemy wyróżnić:

• wirusowe;
• grzybicze;
• bakteryjne;
• chemiczne (w tym również zachłystowe);
• alergiczne;
• atypowe.

Jak rozwija się zapalenie płuc?

Bardzo często do rozwoju zapalenia płuc dochodzi w konsekwencji trwającej obecnie infekcji górnych dróg oddechowych, która następnie rozszerza się na niżej położone partie układu oddechowego. Rozwijające się w taki sposób wtórne zapalenie płuc nie musi być wywołane tym samym czynnikiem etiologicznym. Oznacza to, że nawet w przypadku przeziębienia może dojść do mikrouszkodzeń nabłonka dróg oddechowych, które następnie stają się bardziej podatne na zakażenia bakteryjne.

W przebiegu zapalenia płuc dochodzi do rozwoju stanu zapalnego w pęcherzykach płucnych. Występują jednak patogeny, które atakują w znacznej większości przypadków tylko płuca, z pominięciem górnych dróg oddechowych, jak np. koronawirus SARS-CoV-2, dwoinka zapalenia płuc lub też wirus grypy. Jest to konsekwencja reakcji układu immunologicznego człowieka na kontakt z patogenem i próba zwalczania go. Konsekwencją tego zjawiska są objawy chorobowe oraz wypełnianie się pęcherzyków płucnych płynem wysiękowym.

Najczęstsze przyczyny zapalenia płuc

Zapalenie płuc to choroba typu wirusowego, bakteryjnego lub bakteryjno-wirusowego. To właśnie takie wirusy lub bakterie jak na przykład Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae oraz Streptococcus pneumoniae, wywołują tą groźną chorobę. Jeśli patogeny te dostaną się do ludzkiego organizmu, powstaje ryzyko zachorowania na zapalenie płuc.

Oczywiście, taki stan rzeczy nie oznacza jeszcze, że każdorazowe dostanie się wirusa/bakterii do płuc powoduje chorobę. Ryzyko zachorowania szczególnie wzrasta w przypadku występowania takich czynników jak między innymi:

• podeszły wiek,
• okres dziecięcy,
• występowanie chorób współistniejących, w tym na przykład cukrzycy czy schorzeń typowych dla układu krążenia (np. miażdżyca) oraz oddechowego,
• stosowanie niektórych leków (kwestie związane z zażywaniem wybranych medykamentów należy koniecznie przedyskutować z lekarzem),
• słaba odporność,
• palenie dużej ilości papierosów – nałogowe palenie jest uważane za jeden z najważniejszych czynników ryzyka wystąpienia zapalenia płuc.

Zapalenie płuc – objawy, których nie możesz lekceważyć

Jeśli chcesz wiedzieć, jakie są najczęściej występujące symptomy zapalenia płuc, objawy tej choroby znajdziesz poniżej. Zazwyczaj są to:

• silna gorączka,
• ostry ból w klatce piersiowej,
• kaszel z plwocinami (kaszel mokry),
• przejściowe duszności,
• dreszcze,
• uczucie zimna,
• pogarszające się samopoczucie.

Są to typowe objawy zapalenia płuc u osób dorosłych. U dzieci dodatkowo może wystąpić np. kaszel suchy. Zapalenie płuc jest szczególnie groźne w przypadku osób w podeszłym wieku oraz dzieci – nieleczone może doprowadzić do niebezpiecznych powikłań (czasem nawet zagrażających życiu chorego).

Niestety, objawy te są typowe także dla wielu innych chorób. Mogą one wystąpić w przypadku koronawirusa, grypy lub nawet silnego przeziębienia. To właśnie dlatego wielu z nas ignoruje symptomy. Podejrzenia zaczyna budzić dopiero sytuacja, w której objawy te utrzymują się przez dłuższy czas.

Trzeba jednak mieć na uwadze, że wyżej wymienione symptomy to objawy, które MOGĄ, ale niekoniecznie muszą pojawić się u każdego chorego. Wręcz przeciwnie: czasem spotyka się także objawy o znacznie mniejszym natężeniu, a w niektórych przypadkach nawet bezobjawowe zapalenie płuc. Choć może wydawać się inaczej, to w rzeczywistości właśnie wariant bezobjawowy jest groźniejszy dla organizmu. Taki stan rzeczy wynika stąd, że zapalenie płuc, jeśli jest bezobjawowe, jest w wielu przypadkach niewykryte przez lekarzy. Jeżeli niezdiagnozowane schorzenie rozwija się w organizmie przez kilka miesięcy (a czasem nawet lat), może doprowadzić do poważnych zmian w układzie oddechowym.

Zapalenie płuc powikłania

Powikłania wynikające z zapalenia płuc mogą wystąpić u osób z dodatkowymi chorobami, zazwyczaj także w podeszłym wieku.

Jednym z najbardziej niebezpiecznych powikłań jest związana z ciężkim przebiegiem choroby niewydolność oddechowa. Przy niewydolności oddechowej płuca nie są w stanie dostarczać do krwi odpowiednich ilości tlenu, przez co dochodzi do rozwoju hipoksemii, czyli zbyt niskich poziomów tlenu we krwi. W zależności od nasilenia tego stanu bardzo często wymagana jest hospitalizacja na oddziale intensywnej opieki medycznej oraz wdrożenie skomplikowanego leczenia, podczas którego może być wymagana wentylacja mechaniczna z użyciem respiratora.

Dodatkowymi powikłaniami zapalenia płuc (dość rzadko występującymi) mogą być:

• ropień płuc
• ropniak opłucnej
• zarostowe zapalenie oskrzelików
• uogólniona infekcja, sepsa 

Niektóre z tych powikłań wymagają interwencji chirurgicznej, inne mogą na stałe zmniejszyć wydolność oddechową pacjenta oraz predysponować go do częstszych infekcji dróg oddechowych w przyszłości, które mogą przebiegać wówczas o wiele ciężej. Z tego powodu istotne jest wczesne wdrożenie leczenia, aby jak najskuteczniej zmniejszyć ryzyko występowania tych powikłań zdrowotnych.

Rozpoznanie zapalenia płuc

Do postawienia diagnozy lekarzowi potrzebny jest dokładny wywiad i badanie pacjenta oraz zdjęcie RTG klatki piersiowej pacjenta.  Na zapalenie płuc w badaniu fizykalnym wskazują słyszalne trzeszczenia i rzężenia w płucach, a w badaniu rentgenowskim - zaciemnienie miąższu płuc. Czasami lekarz może zlecić dodatkowo badania krwi: morfologię i poziom białka CRP. Do diagnozowania zapalenia może posłużyć także USG klatki piersiowej. 

Zdjęcie RTG dobrze sprawdza się jako badanie kontrolne po chorobie, jednak jego wykonanie nie zawsze jest konieczne.
U niektórych chorych na ciężkie lub szpitalne zapalenie płuc wykonuje się bronchoskopię. Badanie to polega na pobraniu materiału z płuc, który następnie poddaje się badaniu bakteriologicznemu. Jego wynik pokazuje, jaki drobnoustrój powoduje chorobę, dzięki czemu można wdrożyć najbardziej optymalne leczenie.

Jak leczy się zapalenie płuc?

W przypadku leczenia bakteryjnego zapalenia płuc, podstawą są antybiotyki. W trakcie antybiotykoterapii nie należy zapominać o stosowaniu leków osłonowych oraz spożywaniu dużej ilości produktów bogatych w żywe kultury bakterii, jak kefiry czy jogurty. Ponadto stosuje się leczenie zapalenia płuc objawowo, wspomagające proces dochodzenia do zdrowia, w trakcie którego podaje się:

• leki przeciwgorączkowe,
• leki przeciwkaszlowe, powstrzymujące odruch kaszlowy w pierwszej fazie suchego, męczącego kaszlu oraz rozrzedzające wydzielinę i ułatwiające jej odkrztuszanie w drugiej fazie kaszlu mokrego,
• tlenoterapię,
• dużą ilość płynów.

Zobacz też: Żółte paznokcie – skąd biorą się przebarwienia na paznokciach rąk i nóg

Jeżeli chory nie wymaga hospitalizacji, powinien w czasie leczenia zostać w domu i dużo wypoczywać w często wietrzonych pomieszczeniach. Warto jednak nie leżeć wyłącznie w łóżku, co pogarsza wentylację płuc. W przypadku braku gorączki wskazane jest wychodzenie na krótkie spacery, przyczyniające się do lepszej wentylacji. Na czas leczenia zalecane jest zaprzestanie palenia papierosów, a w celu zapobiegania chorobie – całkowita rezygnacja z nałogu.

[email protected],  fot. Freepik