Trwa wczytywanie strony. Proszę czekać...
Piątek, 29 marca. Imieniny: Marka, Wiktoryny, Zenona
24/03/2021 - 13:45

W Tęgoborzu czy w Tęgoborzy? Wyjaśnijmy to raz na zawsze!

Ten spór trwa od lat, a chodzi o deklinację nazwy "Tęgoborze". Która forma celownika jest poprawna? W Tęgoborzu czy w Tęgoborzy? Uwaga, bo na to pytanie odpowiada sam profesor Wojciech Kudyba!

Czytaj też: "I co dalej?" Profesor Wojciech Kudyba o swoim najnowszym zbiorze opowiadań

Profesor dr hab. Wojciech Kudyba to językoznawca, ceniony poeta, pisarz i krytyk literacki, kierownik Katedry Literatury XX wieku Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, który w tym roku został nominowany do tytułu Sądeckiego Autora w konkursie o Nagrodę im. ks. prof. Bolesława Kumora. Niedawno pisaliśmy o jego najnowszym, mistrzowskim tomie opowiadań o tajemniczym tytule: ”I co dalej?”. Dziś profesor wyjaśnia, skąd wzięły się wspomniane wyżej rozbieżności.

- Nazwa Tęgoborze, jak wszystkie nazwy geograficzne, ma swoje dzieje. Bez kontekstu historycznego nie da się wyjaśnić występujących do tej pory oboczności w jej odmianie – wyjaśnia profesor. - Prawdopodobnie wszyscy słyszeliśmy, że ktoś mówi "byłem w Tęgoborzy", a ktoś inny -  "byłem w Tegoborzu”.

Jeśli mianownik brzmi "Tęgoborze", to oczywiście kolejne przypadki brzmią następująco:

  • dopełniacz (kogo? czego?) Tęgoborza
  • celownik (komu? czemu?) Tęgoborzu
  • biernik (kogo? co widzę?) Tęgoborze
  • narzędnik (z kim ? z czym?) Tęgoborzem
  • miejscownik (o kim? o czym?) o Tęgoborzu

Rodzi się zatem pytanie, czemu niektórzy odmieniają tę nazwę tak, jakby w mianowniku brzmiała ona: Tęgoborza, czyli: D. Tęgoborzy, C. Tęgoborzy, B. Tęgoborze, N. Tęgoborzą, Mc. o Tęgoborzy.

Żeby odpowiedzieć na to pytanie, musimy sięgnąć pamięcią wstecz. Otóż począwszy od kroniki Jana Długosza, aż po wszystkie oficjalne dokumenty do czasu drugiej wojny światowej nazwa miejscowości, o której mówimy, brzmi Tęgoborza. Ludzie pamiętają dawną nazwę i jej odmianę przez przypadki i tę odmianę stosują, choć dawnej nazwy już nie ma. Można więc zapytać, dlaczego zniknęła? Postawiono to pytanie na pewnej sesji naukowej, w której wiele lat temu uczestniczyłem. Odpowiedź była zaskakująca. 

Nazwa Tęgoborza została zmieniona na Tęgoborze na skutek błędu jednego z warszawskich urzędników tuż po drugiej wojnie światowej. Proste poczucie sprawiedliwości podpowiada, że trzeba ten błąd naprawić, to znaczy - wrócić do nazwy Tęgoborza. Niestety jest to operacja niezwykle kosztowna, związana chociażby z koniecznością zmian dokumentów. Wracamy więc do punktu wyjścia. Gramatyka każe odmieniać wyraz ”Tęgoborze” tak, jak to wyżej podałem. Racje serca i proste poczucie dziejowej sprawiedliwości skłania jednak do ignorowania błędu urzędnika i do odmiany według dawnego porządku.

Ten dylemat rozstrzygnąłem w sobie w taki sposób, że kiedy wypowiadam się oficjalnie, lub na piśmie, to trzymam się gramatyki i "jadę do Tęgoborza". Jednak w sytuacjach prywatnych, nieoficjalnych słucham serca i bez oporu wyjeżdżam "do Tęgoborzy", czego i Państwu życzę. ([email protected], fot. archiwum)







Dziękujemy za przesłanie błędu