Śpiączka cukrzycowa to powikłanie cukrzycowe, które zagraża życiu. Stan taki można określić jako utratę przytomności, w wyniku czego pacjent nie może się wybudzić ani celowo reagować na obrazy, dźwięki i inne bodźce środowiskowe. Przyczyną śpiączki cukrzycowej jest zaburzenie poziomu cukru we krwi.

W niektórych przypadkach może być początkowym objawem cukrzycy. Generalnie zdarza się u osób z już rozpoznaną cukrzycą, u których doszło do zaburzeń metabolicznych, zakwaszenia organizmu ciałami ketonowymi i toksycznego uszkodzenia mózgu z powodu zakażenia, operacji, przestania pobierania insuliny, błędów dietetycznych.

Prawidłowe stężenie glukozy u zdrowej osoby wynosi 70–100 mg/dl.

Wyszczególniono dwa rodzaje śpiączki cukrzycowej:

śpiączka hiperglikemiczna, inaczej kwasicza lub ketonowa, której przyczyną jest zbyt wysokie stężenie cukru we krwi, wynoszące powyżej 400 mg/dl;
śpiączka hipoglikemiczna, która charakteryzuje się zbyt niskim poziomem cukru we krwi, wynoszącym poniżej 20 mg/dl.

Hiperglikemia jest zazwyczaj spowodowana pogarszającą się zdolnością trzustki do wydzielania insuliny (hormonu obniżającego poziom glukozy we krwi poprzez umożliwienie jej przejścia do komórek) czy narastającym wzrostem poziomu glukozy w wyniku nieprawidłowo prowadzonego leczenia (stosowania zbyt małych dawek insuliny). Nakładają się na to również sytuacje stresowe i zbyt obfita dieta.

Jednoczesne zaistnienie kilku z tych zdarzeń prowadzi do wystąpienia objawów hiperglikemii, takich jak:

częste oddawanie moczu (nasz organizm próbuje wydalić w ten sposób nadmiar cukru),
wzmożone pragnienie (spowodowane zarówno potrzebą rozcieńczenia „słodkiej” krwi jak i uzupełnienia pojawiającego się niedoboru płynów traconych z moczem),
wzrost łaknienia (z powodu braku insuliny jedynie śladowe ilości glukozy przedostają się do komórek) – część energii komórki czerpią z rozkładu tłuszczów do ciał ketonowych (czyli ketonów) – wzrost ich stężenia odpowiada częściowo za śpiączkę i wywołuje charakterystyczny, kwaśny zapach „zgniłych jabłek” z ust,
bóle brzucha,
nudności,
wymioty,
przyspieszony, głęboki oddech.

Hipoglikemia, czyli niedocukrzenie, spowodowana jest natomiast:

zbyt wysokim poziomem insuliny (przyjęcie za dużej dawki lub przyjęcie prawidłowej dawki, bez spożycia posiłku),
wykonanie znacznego wysiłku fizycznego,
spożycie alkoholu,
w zaburzeniach wchłaniania węglowodanów w związku z zaburzeniami układu nerwowego w obrębie żołądka i jelit (może być późnym powikłaniem cukrzycy),
także w niedoczynności tarczycy czy chorobie Addisona.

Obniżenie poziomu cukru we krwi sprawia, że zaczyna go brakować dla wrażliwych komórek nerwowych, następuja nieprawidłowości w ich funkcjonowaniu, pojawiają się drgawki, zaburzenia świadomości i ostatecznie śpiączka. Przed utratą przytomności pojawiają się ponadto takie objawy jak uczucie głodu, mroczki przed oczami, pobudzenie psychoruchowe, niepokój, przyspieszone bicie serca i zimny pot.

Leczenie śpiączki cukrzycowej

Śpiączka cukrzycowa to poważne powikłanie cukrzycy. W wyniku nawracających stanów hipoglikemii, jak i hiperglikemii może dojść do trwałego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Jeżeli terapia będzie zbyt późno wdrożona, skutkiem śpiączki cukrzycowej może być nawet śmierć.

Leczenie cukrzycowej śpiączki polega na usunięciu przyczyny. W przypadku pojawienia się pierwszych objawów hipoglikemii, kiedy nie doszło jeszcze do utraty przytomności, konieczne jest jak najszybsze dostarczenie węglowodanów do organizmu. Można to zrobić, pijąc słodki napój lub przyjmując tabletki z glukozą. Konieczne jest również zaprzestanie wysiłku fizycznego. W przypadku stosowania osobistej pompy insulinowej (OPI) należy chwilowo ją wyłączyć, do czasu osiągnięcia prawidłowego poziomu cukru we krwi.

W przypadku wystąpienia ciężkiej hipoglikemii, chory jest zwykle nieprzytomny. Doustne podanie węglowodanów jest niewskazane, z uwagi na ryzyko zachłyśnięcia. Należy koniecznie wezwać zespół pogotowia ratunkowego oraz podać choremu preparat glukagonu, w formie zastrzyku. Śpiączkę hiperglikemiczną leczy się poprzez podawanie insuliny, która obniża poziom cukru we krwi. Ponadto konieczna jest płynoterapia, czyli dożylne podawanie płynów, co zapobiega skutkom odwodnienia organizmu. Ważna jest również kontrola poziomu elektrolitów: sodu i potasu.

Należy pamiętać, że śpiączka cukrzycowa, to stan zagrożenia życia. Szybka reakcja na stan przedśpiączkowy w cukrzycy, wezwanie zespołu pogotowia ratunkowego i udzielenie pierwszej pomocy może uratować życie choremu. W każdym przypadku wystąpienia śpiączki cukrzycowej konieczna jest hospitalizacja i ustalenie jej przyczyny.

Profilaktyka śpiączek cukrzycowych

Zapobieganie śpiączkom cukrzycowym polega przede wszystkim na prowadzeniu insulinoterapii zgodnie z zaleceniami lekarza, stosowanie zbilansowanej diety cukrzycowej i nienarażanie się na sytuacje, w których może być niemożliwe wstrzyknięcie insuliny.

Ważny również jest systematyczny monitoring glikemii oraz unikanie alkoholu. Konieczne jest uwrażliwienie bliskich na to, jak objawia się hiperglikemia i hipoglikemia, by jak najszybciej mogli podjąć odpowiednie środki zaradcze.

j.dovbnia@sadeczanin.info, fot. iStock