Ostre zapalenie ucha środkowego – przyczyny, objawy i leczenie

Zazwyczaj nie myślimy o zdrowiu naszych uszu, zwłaszcza jeżeli nigdy nie mamy związanych z nimi problemów zdrowotnych. Niekiedy zdarza się jednak, że zaniedbamy higienę lub względy bezpieczeństwa, wywołując łagodne bądź ostre zapalenie ucha środkowego. Zapalenie ucha środkowego szczególnie często przytrafia się dzieciom, ale i u dorosłych mogą się pojawić jego objawy. Choroby nie należy bagatelizować, ponieważ zdarzają się różnego typu powikłania, nawet zapalenie opon mózgowych. 

Ostre zapalenie ucha środkowego to proces zapalny, który szerzy się na wszystkie struktury ucha środkowego i charakteryzuje obecnością ropnej wydzieliny w jamie bębenkowej. Rozpoznawane jest na podstawie objawów podmiotowych (ból ucha, gorączka, niepokój dziecka, rzadziej niedosłuch lub szum w uchu) lub przedmiotowych (przekrwienie, uwypuklenie błony bębenkowej, ropny wyciek). W populacji dziecięcej OMA jest drugą co do częstości chorobą, po zapaleniach górnych dróg oddechowych, a jednocześnie najczęstszą przyczyną empirycznego zlecania antybiotyków w praktyce ambulatoryjnej. Największa zachorowalność przypada na okres dwóch pierwszych lat życia dziecka (zwłaszcza między 6. a 18. mies. życia). W tej grupie wiekowej blisko 70% dzieci choruje przynajmniej raz, a ok. 30% 3-krotnie lub nawet częściej. Szczyt zachorowañ ma charakter sezonowy i przypada zazwyczaj w okresie jesienno-zimowym. 

Jak rozpoznać zapalenie ucha środkowego?

Najbardziej uciążliwe objawy ostrego zapalenia ucha środkowego to silny ból ucha, który może być kłujący lub pulsujący – zwykle trwa nieustannie i nasila się podczas przyjmowania pozycji leżącej.

Często może pojawiać się jednoczesny ból ucha i gardła, czy towarzyszące objawy infekcji, takie jak katar i kaszel. W przebiegu wysiękowego zapalenia ucha osoba chora może nie odczuwać dolegliwości bólowych.

Niekiedy zapalenie ucha środkowego przebiega z występowaniem uczucia wypełnienia, jakby w uchu pozostawało ciało obce. Objaw ten może być związany z zaczerwienieniem i opuchnięciem struktur ucha środkowego. Gdy dojdzie do nagromadzenia płynu z domieszką ropy, pojawia się intensywny ból, który zwykle mija w następstwie perforacji (pęknięcia) błony bębenkowej.

Zapalenie ucha wywołuje takie same objawy u dorosłych, jak i u dzieci, ale osoby dorosłe zwykle bez problemu są w stanie określić swoje dolegliwości. Silny ból ucha u niemowląt i małych dzieci można natomiast zaobserwować na podstawie innych symptomów, takich jak płaczliwość, pocieranie ucha rączką, czy też wiercenie się dziecka podczas leżenia i pocieranie główką o poduszkę. Zapalenie ucha środkowego u dzieci może objawiać się także osłabieniem apetytu, niechęcią do ssania i picia.

Osoby cierpiące na zapalenie ucha środkowego mogą ponadto zaobserwować objawy ogólnoustrojowe, takie jak:

• wysoka gorączka lub stan podgorączkowy (w zależności od rodzaju choroby, np. wysiękowe zapalenie ucha środkowego nie daje objawów w postaci podwyższonej temperatury ciała);
• złe samopoczucie, osłabienie;
• nudności, wymioty i biegunki, zwłaszcza u dzieci;
• bolesność wyrostka sutkowatego;
• tkliwość ucha przy dotyku.

Jakie są przyczyny zapalenia ucha środkowego?

W przypadku dzieci powodów należy upatrywać przede wszystkim w budowie anatomicznej uszu. Maluchy mają dość krótką i szeroką trąbkę słuchową, której ujście w gardle jest nieustannie otwarte.

Dzięki temu wirusy czy bakterie bez problemu przenikają z nosogardzieli do ucha. Właśnie dlatego niemal w 90% przypadków zapalenie ucha środkowego okazuje się następstwem różnego typu infekcji górnych dróg oddechowych, więc łatwo je przewidzieć. Czasami wystarczy zwykłe przeziębienie, aby doszło do problemów z uchem. Czynnikiem sprzyjającym jest również niedostatecznie wykształcony u dzieci układ immunologiczny, a także choroby zakaźne. Wśród nich są m.in.: przerost migdałków, przewlekłe zapalenie zatok, a nawet podrażnienie śluzówki nosa i gardła przez dym papierosowy.

Czynnikiem wywołującym tę chorobę są przede wszystkim bakterie. Niemal w 70% przypadków za rozwój infekcji odpowiadają te same bakterie, które powodują zapalenie gardła albo zapalenie krtani, a więc Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae. U osób dorosłych mogą to też być paciorkowce. Patogenem chorobotwórczym są ponadto pałeczki E. coli oraz gronkowce. Etiologia wirusowa dotyczy około 30% przypadków i chodzi przede wszystkim o wirusy grypy, rhinowirusy oraz adenowirusy. Wirusy odpowiadają za powstanie wysięku, a jest on idealną pożywką dla bakterii.

Powikłania po zapaleniu ucha środkowego

Nieleczone lub nieprawidłowo leczone zapalenie ucha środkowego może prowadzić do groźnych powikłań. Ostre, ropne zapalenie ucha może skutkować m.in.: zapaleniem wyrostka sutkowatego, niedowładem lub porażeniem nerwu twarzowego, zapaleniem ucha wewnętrznego, zapaleniem opon mózgowych, zapaleniem błędnika, ropniem mózgu. 

Zobacz też: Ostry brzuch - jak się go rozpoznaje, jakim chorobom towarzyszy ten objaw?

Ostre zapalenie ucha – leczenie

Aby określić przyczynę stanu chorobowego, lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem oraz wykonuje badanie otoskopowe. Badanie uwidacznia zazwyczaj różne nasilenie zmian zapalnych w zależności od przebiegu choroby, a podczas badania słuchu obserwuje się upośledzone przewodzenie dźwięku. Jeśli etiologia zakażenia jest bakteryjna, wskazane jest zastosowanie antybiotyku.

Dodatkowo lekarz zleca leki przeciwzapalne, przeciwgorączkowe oraz przeciwbólowe, a także leki miejscowo obkurczające błonę śluzową nosa, by poprawić drożność trąbki słuchowej.

Jeżeli zakażenie ma podłoże wirusowe, a objawy po kilkudziesięciu godzinach nie mijają, tylko utrzymują się lub nasilają, wówczas również konieczny jest antybiotyk. W rzadkich okolicznościach stosuje się postępowanie zabiegowe, które polega na nacięciu błony bębenkowej, czyli paracentezie. Nacięta błona bębenkowa zarasta samoistnie w ciągu kilku dni od zabiegu. Zapobiega to trwałemu ubytkowi i niebezpiecznej perforacji błony bębenkowej.

[email protected],  fot.www.freepik.com