Sandecjana na ekspozycji stałej w Muzeum AK

- Przysyłam skan jednego z dokumentów sądeckich, który będzie prezentowany na wystawie stałej z archiwum Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. Jest to „Instrukcja bojowa dla oddziałów dywersyjnych Komendy Okręgu Krakowskiego z 14 VIII 1944 r.”, przechowywana pod sygnaturą Arch. MNS 7230/42/5] - napisał do nas dr Piotr Wierzbicki, współtwórca stałej ekspozycji Muzeum AK w Krakowie. Dzięki niemu nasi czytelnicy mogą też obejrzeć oryginalny zapis maszynowy przysięgi AK ze zbioru dokumentów i zdjęć 1 PSP AK znajdującego się w Muzeum Armii Krajowej w Krakowie pod sygnaturą MAK/MP/1947 nr 30.

Dr Wierzbicki jest rodowitym sądeczaninem i często współpracuje z Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu.  Ukończył nowosądeckie szkołę podstawową  nr 2 im. Św. Królowej Jadwigi w Nowym Sączu i I LO im. Jana Długosza, później Akademię Pedagogiczną w Krakowie (obecnie Uniwersytetu Pedagogicznego) oraz Wyższą Szkołę Filozoficzno Pedagogiczną IGNATIANUM w Krakowie (studia podyplomowe z resocjalizacji).

Z wykształcenia historyk (dr nauk humanistycznych z zakresu historii) i politolog (magister politologii), nauczał historii i wiedzy o  społeczeństwie w szkołach w Krakowie. Jest współautorem „Słownika władców Polski i pretendentów do tronu polskiego” oraz autorem przewodnika „Papieskimi śladami po Krakowie” i kiludziesięciu referatów, artykułów i rozpraw naukowych wygłoszonych na konferencjach oraz opublikowanych w Roczniku Biblioteki Naukowej PAU i  PAN w Krakowie, a także pismach regionalnych m.in. Zeszyty spisko-sądeckie, Rocznik Sądecki, Almanach Sądecki, Almanach Muszyny, Almanach Nowotarski oraz Terra Biecensis i materiałach po konferencyjnych. Jego zainteresowania dotyczą szlachty krakowskiej i sądeckiej, historii Nowego i Starego Sącza, Sądecczyzny i Spiszu oraz zamków Lubowla, Podoliniec, a także zamku sądeckiego, kolegium Pijarów w Podolińcu, także wypraw krzyżowych, świętych oraz problematyki wojskowej i politycznej okresu międzywojennego i II wojny. Ponadto zagadnień regionalnych obejmujących Podhale aż po Biecz i Słowację.

Teraz dr Wierzbicki współtworzył ekspozycję stałą Muzeum AK, która zaprezentuje historię Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego podczas II wojny światowej na tle polskich tradycji niepodległościowych i walk narodowo-wyzwoleńczych od końca XIX wieku. Prezentacja ma być bardzo nowoczesna, wykorzystująca także multimedia. Eksponowana będzie postać patrona muzeum gen. Emila Fieldorfa „Nila”. Na ekspozycji będzie można obejrzeć m.in. umundurowanie, chorągwie, znaki bojowe, odznaczenia i zdjęcia oraz broń, w tym wyjątkowe zbiory z lat wojny. Zrekonstruowano  czołg Vickers. Zobaczymy kadłub amerykańskiego samolotu HP Halifax, z którego cichociemni zrzucali zaopatrzenie dla partyzantów, czy 15-metrową niemiecką rakietę V-2. Rekonstrukcje powstały dzięki dr Krzysztofowi Wielgusowi. Być może goście będą mogli „postrzelać” do czołgów z karabinu przeciwpancernego „Ur” albo wejść do dwóch tuneli strzelniczych i użyć broni mającej wirtualne naboje.

Piotr Wierzbicki przyczynił się do tego, że na wystawie znalazły się sandecjana, także w multimediach. Jak relacjonuje, eksponowane będą materiały dotyczące Sądecczyzny, łączności i kurierów sądeckich i nie tylko, a pozyskane ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. Udostępniło ono także archiwalia związane z okupacją. Znajdą się w przestrzeń opisującej dwie okupacje  - niemiecka z 1939 r. oraz radziecka z 1941. Będą materiały dotyczące 1 Pułku Strzelców Podhalańskich. W części dotyczącej Jana Karskiego - słynnego „kuriera z Warszawy, który informował świat o Holocauście - znajdzie się jego zdjęcie z Nowego Sącza. Odratowany po próbie samobójczej Karski trafił bowiem do szpitala w Nowym Sączu, gdzie personel był mocno zaangażowany w konspirację i szybko pomógł w zorganizowaniu akcji odbicia emisariusza. Akcję przeprowadził Związek Walki , w odwecie Niemcy rozstrzelali w Biegonicach z karabinów maszynowych 32 zakładników. Prezentowany będzie film Feliksa Rapfa o Nowym Sączu. Wnuk generała Józefa Gizy udostępnił materiały o swoim wielkim przodku. Generał Giza, absolwent gimnazjum Długosza, był uczestnikiem polskiej konspiracji w wojsku austriackim w 1918 roku, walczył z Ukraińcami o Lwów i Przemyśl, a z Czechami - o Spisz i Orawę. Potem uczestniczył w wojnie bolszewickiej w 1920 r., służył II RP m.in. na Kresach Wschodnich i walczył w wojnie obronnej 1939 r. Wstąpił do Armii Andersa, a po wojnie wyemigrował do Anglii. Do kraju nie wrócił, choć z rodziną w Nowym Sączu utrzymywał stały kontakt.

Materiały sądeckie znajdą się nie tylko na ekspozycji, ale też w ogólnopolskim spocie. Razem z przysięgą AK, która będzie motywem przewodnim, prezentowana w formie nadruku i w kilku przestrzeniach.

Ekspozycja to w sumie 2500 mkw. Góra poświęcona ruchom niepodległościowym,  wojnie obronnej 1939 oraz dwóm okupacjom (niemieckiej z 1939 r. i radzieckiej z 1941), polskim siłom zbrojnym i obozom jenieckim, uzbrojeniu, partyzantce itd. Parter i podziemie dotyczyć będzie AK i państwa podziemnego.  Eksponaty mają nawiązywać do czasów legionów Józefa Piłsudskiego, osiągnięć II RP, przez życie społeczne i duszpasterstwo, rząd na uchodźstwie. Będzie wiec korespondencja krakowskiego ks. kardynała Adama Sapiehy i 79 listów do hrabiny Róży Łubieńskiej z lat 1921-1950. Będą oryginalne zdjęcia powstańca warszawskiego i męczenników II wojny. Dziennik Hubala, majora Henryka Hubala-Dobrzańskiego z Dobrej herbu Leliwa, jednego z pierwszych dowódców partyzanckich w czasie II wojny światowej.

Przed rokiem, również w rocznicę utworzenia Polskiego Państwa Podziemnego, otwarto tu pierwszą wystawę czasową. Teraz przyszedł czas inauguracji stałej ekspozycji poświęconej polskiemu podziemiu, jego ideowej genezie oraz dziedzictwu. Nad jej przygotowaniem czuwała rada, w której skład weszli przedstawiciele organizatorów, specjaliści z zakresu sztuk pięknych oraz wystawiennictwa i architektury, a także zespół historyków.

Autorem części wystawy „Imię czasu”, prezentującej najważniejsze daty przełomowe Polski, jest historyk ipracownik krakowskiego Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej Maciej Korkuć. Jest autorem książek i artykułów poświęconych dziejom Polski w XX wieku, pracę doktorską poświęcił działalności partyzantki niepodległościowej w województwie krakowskim w latach 1944-194.