Trudeau i szczyt nordycki w Islandii. Bliższa współpraca w trudnych czasach.

Niecałe 24 godziny po buncie Prigożyna do Islandii, na wyspę Vestmannaeyjar, zaczęli przybywać Premierzy państw nordyckich na coroczne spotkanie Nordyckiej Rady Ministrów. Ich agenda choć obejmująca głównie tematy bezpieczeństwa po wydarzeniach w Rosji nabrała jeszcze większego znaczenia. Zaledwie kilka dni wcześniej w Reykjaviku spotkali się najwyżsi przedstawiciele resortów obrony w ramach nordyckiej współpracy obronnej (NORDEFCO), gdzie głównymi tematami były przyszłość współpracy obronnej w regionie oraz kwestie związane z NATO w obliczu zbliżającego się szczytu sojuszu w Wilnie. Wciąż jedynym krajem nordyckim pozostającym poza Sojuszem Północnoatlantyckim jest Szwecja, której członkostwo po ostatnim (i kolejnym już) incydencie z publicznym spaleniem Koranu w centrum Sztokholmu staje pod dużym znakiem zapytania.

Uczestnictwo Premiera Trudeau nie jest przypadkowe i pokazuje, w jaki sposób kraje nordyckie chcą szukać trwałych sojuszy oraz gdzie jest ich jeden z głównych obszarów zainteresowań. Arktyka, jej bezpieczeństwo, zasoby i wpływ na klimat są bardzo istotne dla państw uczestniczących w szczycie w Islandii, które są jednocześnie członkami Rady Arktycznej. Współpraca z Rosją w ramach tej organizacji została wstrzymana po 24 lutego 2022 r. Mathieu Landriault, dyrektor Obserwatorium Polityki Arktycznej i Bezpieczeństwa, podkreśla jednak, że bez współpracy z Rosją, która ma ogromną linię brzegową Arktyki, Rada nie ma danych związanych z tym, jak zmiany klimatyczne wpływają na znaczną część regionu. Zasugerował także, iż inwazja Rosji na Ukrainę spowodowała, że Kanada „zrewidowała” swoją pozycję w Arktyce. Sekretarz Generalny NATO Jens Stoltenberg w 2022 r. także ostrzegł przed rosnącymi zagrożeniami dla suwerenności Arktyki ze strony Rosji i Chin podczas wizyty w bazie wojskowej w Północnej Albercie w Kanadzie, zauważając że Chiny ogłosiły się państwem „bliskim Arktyce”, a zmiany klimatyczne otwierają dostęp do tego regionu. Według US Geological Survey (USGS) w Arktyce może znajdować się do 90 miliardów baryłek ropy naftowej, 1669 bilionów stóp sześciennych gazu ziemnego i 44 miliardy baryłek ciekłego gazu ziemnego, z czego około 84% na obszarach morskich. Przekłada się to na około 22% nieodkrytych, technicznie wydobywanych zasobów paliw kopalnych na świecie wartych około 20 bln. USD.

Gospodarz spotkania Premier Islandii Katrín Jakobsdóttir powiedziała także, że Arktyka znalazła się na szczycie jej listy tematów do dyskusji, podobnie jak klimat, różnorodność biologiczna i „odporność społeczna”, odnosząc się do motywów szczytu. Islandia choć jest jedynym członkiem NATO (i państwem założycielem) nieposiadającym własnych sił zbrojnych stawia bardzo mocno na współpracę międzynarodową i obronę cywilną. W wywiadzie z kanadyjską telewizją CBC News Premier Islandii podkreśliła, iż pomimo wojny w Ukrainie Islandia nie zamierza tworzyć własnych sił zbrojnych, ale inwestować w cyberbezpieczeństwo, infrastrukturę i budowanie odporności społecznej. Ponadto na Islandii, w miejscowości Keflavik, USA rozbudowują swoją stałą bazę lotnictwa, co także wpływa na poczucie  bezpieczeństwa Islandczyków. Katrín Jakobsdóttir podkreśla jednak, że priorytetem podczas prezydencji Islandii będzie przyspieszenie prac nad tym, aby region nordycki stał się najbardziej zrównoważonym i zintegrowanym regionem na świecie.

Podczas szczytu Justin Trudeau w rozmowie z nowo wybranym Premierem Finlandii Petteri Orpo, podkreślił z kolei znaczenie współpracy militarnej w ramach międzynarodowych sojuszy, wyrażając jednoczenie zadowolenie z przystąpienia Finlandii do NATO i dumę z tego, iż Kanada jako pierwsza poparła ten wniosek.

We wspólnym stanowisku premierów podczas szczytu pokreślono istotę międzynarodowych wysiłków mających na celu pociągnięcie do odpowiedzialności politycznej i wojskowej przywództwa Federacji Rosyjskiej za wojnę przeciwko Ukrainie oraz ustanowienie międzynarodowego rejestru szkód utworzonego na majowym szczycie Rady Europy w Reykjaviku. Z zadowoleniem przyjęto także porozumienie w sprawie nowego Międzynarodowego Centrum Ścigania Zbrodni Agresji przeciwko Ukrainie (ICPA) w Hadze i wyrażono poparcie dla dochodzeń prowadzonych przez Prokuratora Międzynarodowego Trybunału Karnego, a także trwających prac Grupy Podstawowej na rzecz utworzenia trybunału ds. zbrodni agresji. Kraje nordyckie i Kanada zobowiązały się także do zacieśnienia współpracy w zakresie ochrony środowiska oceanicznego, które ma kluczowe znaczenie dla agendy klimatycznej. Zadeklarowano się do wysiłków zmierzających do zachowania zdolności oceanów do pochłaniania dwutlenku węgla, a także pogłębienia pracy nad koncepcją niebieskiego węgla (ang. Blue Carbon), który ma ogromny potencjał w zakresie łagodzenia, adaptacji i budowania odporności na zmiany klimatu.

Karen Elleman była duńska minister w wielu resortach, a obecnie Sekretarz Generalna Nordyckiej Rady Minister opisuje ją jako „silny mięsień” (ang. strong muscle), którego siła polega na zachęcaniu ludzi, firm, społeczeństwa obywatelskiego, naukowców i rządów do współpracy w celu znalezienia rozwiązań dla największych wyzwań społecznych. (Michał Gębski, fot. Pixabay)