Wirus RSV atakuje – czym jest i jak się przed nim chronić

Wirus RSV, czyli syncytialny wirus oddechowy (ang. Respiratory Syncytial Virus) to patogen z rodzaju pneumowirusów, infekujący drogi oddechowe człowieka. Wirus ten posiada materiał genetyczny w postaci RNA, a jego nazwa wynika ze specyficznego mechanizmu namnażania się. Podczas zakażenia dróg oddechowych wraz z replikacją wirusa dochodzi do łączenia się sąsiadujących ze sobą komórek nabłonkowych w duże struktury – syncytia.

Infekcje wywoływane przez wirusa RSV wykazują charakter sezonowy. Najczęściej do zakażenia dochodzi w okresie od jesieni do wczesnej wiosny, przy czym najwięcej nowych infekcji zazwyczaj odnotowuje się w okolicy stycznia i lutego.

W większości przypadków zakażenia wirusem RSV przebiegają dość łagodnie, a objawy przypominają typowe przeziębienie. Patogen ten jest jednak szczególnie niebezpieczny dla noworodków, niemowląt oraz dzieci poniżej 5 roku życia – infekcje wywoływane przez wirusa RSV stanowią w tej grupie najczęstszą przyczynę hospitalizacji z powodu chorób dróg oddechowych. Zakażenie wirusem RSV stanowi także znaczące niebezpieczeństwo dla osób w podeszłym wieku oraz osób ze współwystępującymi zaburzeniami odporności.

Przyczyny zakażenia wirusem RSV

Transmisja wirusa RSV odbywa się drogą kropelkową. Do zakażenia dochodzi w przypadku, gdy osoba będąca nosicielem tego wirusa kaszle lub kicha, co prowadzi do uwolnienia kropelek śliny zawierających patogen do otoczenia, w konsekwencji  do ich  z błoną śluzową innej osoby, na przykład w jamie ustnej lub nosie. Warto wiedzieć, że wirus RSV może przeżyć do 25 minut na zanieczyszczonej skórze (np. dłoni) oraz na innych powierzchniach kontaktowych, takich jak klamki lub poręcze. W tym przypadku dotknięcie oczu lub nosa także może prowadzić do wniknięcia patogenu do organizmu. Z tego powodu niezwykle istotne jest właściwe dbanie o higienę oraz częste mycie rąk, szczególnie w sezonie ze zwiększoną liczbą zakażeń.

Wirus RSV jest wysoce zakaźny – oznacza to, że nawet krótki kontakt z osobą zakażoną może prowadzić do przeniesienia się infekcji oraz rozwoju zakażenia u kolejnej osoby. Mechanizm ten skutkuje dość łatwym rozwojem lokalnych ognisk epidemii, na przykład w żłobkach, przedszkolach lub oddziałach szpitalnych. Największa zakaźność występuje na przestrzeni pierwszego tygodnia od momentu wniknięcia wirusa do organizmu. Niektóre osoby, szczególnie z osłabioną odpornością mogą jednak pozostawać zakaźne dla innych przez okres nawet do 4 tygodni, już po ustąpieniu objawów chorobowych

Wirus RSV – objawy u dzieci i dorosłych

Objawy zakażenia wirusem nabłonka oddechowego mogą różnić się w różnych przypadkach. Czynnikiem warunkującym jest tu przede wszystkim wiek pacjenta oraz ogólna kondycja zdrowotna. Najdotkliwiej wirus RSV dotyka dzieci poniżej 2. roku życia. U niemowląt i dzieci do 24. miesiąca ujawnia się przede wszystkim w postaci zapalenia oskrzelików lub płuc, a niekiedy także zapalenia tchawicy czy oskrzeli. W większości przypadków przebieg choroby o takiej etiologii wiąże się z nasilonymi objawami i ciężkim przebiegiem. Najczęstsze symptomy to:

• duszność i utrudnione oddychanie,
• stridor,
• świszczący, narastający kaszel z gęstą obfitą wydzieliną,
• gorączka,
• ogólne osłabienie.

Zwykle choroba rozpoczyna się niewinnie (od kataru i kaszlu), dlatego łatwo pomylić ją ze zwykłym przeziębieniem. Po kilku dniach od zakażenia kaszel zmienia się w świszczący, trzeszczący, co łatwo daje się zauważyć w badaniu osłuchowym. Choroba ma charakter samoograniczający się.

Bardzo rzadko zdarza się, aby infekcja wywołana wirusem RSV przebiegała bezobjawowo. Jeśli tak jest, dotyczy to głównie dzieci starszych, z lepiej wykształconym systemem odpornościowym. Podobnie niegroźnie objawia się wirus RSV u dorosłych – zwykle dolegliwości są skąpe, zbliżone do infekcji przeziębieniowej.

Z czym należy różnicować zakażenie RSV?

Zakażenia wirusem RSV mogą dawać podobne objawy do infekcji na tle innych patogenów lub chorób nieinfekcyjnych. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić przede wszystkim:

• zapalenie płuc i infekcje górnych dróg oddechowych na tle innych patogenów,
• astmę oskrzelową,
• wrodzone wady układu oddechowego,
• dysplazję oskrzelowo-płucną,
• aspirację ciała obcego do dróg oddechowych.

Jak długo trwa i na czym polega leczenie zakażenia wirusem RSV?

Do wyleczenia infekcji RSV zazwyczaj dochodzi samoistnie. Choroba zwykle trwa 1 – 2 tygodnie. Nie istnieje leczenie przyczynowe, które pozwoliłoby na zwalczenie wirusa. Dlatego też w terapii zakażenia RSV wykorzystuje się jedynie leczenie objawowe. W większości przypadków leczenie może być przeprowadzane w domu. Terapia opiera się przede wszystkim na stosowaniu leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym (paracetamol, ibuprofen). Leki te dostępne są bez recepty.

Ważnym elementem terapii jest także dbałość o odpowiedni stopień nawodnienia. Najlepszym sposobem jest podawanie roztworu elektrolitów. Pamiętaj, aby podawać je często, ale w małych porcjach. Zadbaj również o utrzymanie odpowiedniej wilgotności powietrza w pomieszczeniu, w którym przebywa chory. Warto wykorzystać wówczas nawilżacze powietrza. W przypadku małych dzieci, nie zapominaj o konieczności usuwania wydzieliny z nosa. Niemowlęta i małe dzieci nie poradzą sobie z tym samodzielnie, dlatego też warto wówczas wykorzystać gruszki lub aspiratory. Aby ułatwić dziecku oddychanie, układaj je w takiej pozycji, aby głowa i klatka piersiowa znajdowały się wyżej niż nogi. 

Przy dużym nasileniu objawów oraz u osób z grupy wysokiego ryzyka, leczenie domowe może nie być możliwe. Najczęściej konieczna jest hospitalizacja. W trakcie leczenia szpitalnego, pacjentom z infekcją RSV podawany jest tlen, leki rozszerzające drogi oddechowe oraz wykorzystywane jest nawadnianie dożylne.

Na ciężki przebieg choroby szczególnie narażone są noworodki z niską masą urodzeniową. W tym przypadku najczęściej konieczne jest leczenie na oddziale intensywnej terapii.

Zobacz też: Szumy uszne – czy mogą świadczyć o poważnej chorobie?

Jak chronić dzieci przed wirusem RSV?

Profilaktyka zakażenia RSV polega przede wszystkim na unikaniu zakażenia, ponieważ dotychczas nie opracowano szczepionki przeciwko temu wirusowi. Aby uniknąć zakażenia RSV u dziecka, pamiętaj o stosowaniu poniższych zasad:

• Gdy występują u Ciebie objawy przeziębienia, unikaj całowania dziecka. Pamiętaj również, aby zwracać na to uwagę innym osobom z otoczenia Twojego dziecka.
• Unikaj kontaktów z osobami, u których występują objawy przeziębienia.
• Zachowuj higienę kaszlu i kichania. Podczas kichania i kaszlu staraj się zakrywać nos i usta przy pomocy zagłębienia łokcia, zamiast dłonią. Najlepszym sposobem będzie jednak użycie jednorazowej chusteczki. Pamiętaj, aby po jej użyciu umyć ręce, bądź też jeśli nie masz takiej możliwości, zdezynfekuj dłonie.
• Unikaj zabierania niemowlaka lub małego dziecka z grupy wysokiego ryzyka zakażenia RSV w duże skupiska ludzkie, szczególnie w okresie jesienno-wiosennym, kiedy to odnotowuje się najwięcej zakażeń.
• Chroń dziecko przed dymem tytoniowym. Dzieci narażone na obecność dymu tytoniowego są zdecydowanie bardziej narażone na infekcję RSV.
• Jeśli to możliwe, staraj się karmić dziecko wyłącznie piersią do 6. miesiąca jego życia.
• Chociaż nie jest dostępna szczepionka przeciwko RSV, to niekiedy dzieciom z grupy wysokiego ryzyka podaje się przeciwciało monoklonalne – paliwizumab. W uzasadnionych przypadkach lek ten podawany jest niemowlętom w postaci iniekcji. Terapia odbywa się w sezonie występowania zakażeń. Przeciwciało podawane jest raz w miesiącu. Dawka powtarzana jest minimum trzykrotnie, a maksymalnie pieciokrotnie. W badaniach klinicznych udowodniono, że immunizacja z wykorzystaniem paliwizumabu zmniejsza odsetek hospitalizacji na skutek zakażenia RSV wśród dzieci urodzonych przedwcześnie.

[email protected],  fot. freepik.