Salmonella - czy jest śmiertelna? Objawy i leczenie choroby

Każdego roku na całym świecie miliony ludzi chorują na salmonellozę. Salmonelloza to choroba zakaźna wywołana bakteriami z grupy salmonella. Objawy choroby najczęściej dotyczą jelit i żołądka, ale w niektórych przypadkach mogą obejmować cały organizm. Do zakażenia dochodzi przez kontakt z odchodami zwierząt, najczęściej poprzez spożycie nieumytych warzyw i owoców lub produktów pochodzenia zwierzęcego (zwłaszcza jaj lub mięsa drobiowego).

Jednymi z najgroźniejszych dla człowieka są pałeczki duru brzusznego (Salmonella typhi) oraz paradurów (Salmonella paratyphi), które namnażają się w organizmie człowieka i wywołują dur brzuszny. Natomiast salmonelle niedurowe, jak np. Salmonella bongori i inne odmiany Salmonella enterica, które spotykane są głównie w przewodach pokarmowych zwierząt, są chorobotwórcze dla ludzi, u których wywołują zapalenie żołądka i jelit, czyli ostrą salmonellozę. Bakterie Salmonelli są bardzo odporne na działanie czynników środowiskowych, mogą przetrwać kilka tygodni w suchym środowisku i kilka miesięcy w wodzie. Pałeczki Salmonella najlepiej namnażają się w temp. od 5°C do 46.2°C.

Zatrucie Salmonellą może być śmiertelne, jednak do zgonu dochodzi bardzo rzadko. Choroba ma pomyślne rokowanie, jednak gdy bakterie dostaną się do krwi, mogą wywołać stan zagrażający życiu. Ciężkim przebiegiem salmonellozy są zagrożone głównie dzieci, osoby starsze oraz osoby z niedoborem odporności. Powikłaniami zatrucia Salmonellą są m.in. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie stawów, zapalenie kości, zakażenia układu moczowego, zapalenie płuc lub zapalenie dróg żółciowych. 

Jak można zarazić się salmonellą?

Salmonellą można zarazić się poprzez spożywanie żywności lub wody zanieczyszczonej odchodami zwierzęcymi (zakażenie pierwotne). Mimo skażenia żywność ma normalny wygląd, zapach i smak. Do zakażenia może dojść także przez spożycie produktów pochodzących od zakażonych zwierząt. Najczęściej są to wyroby:

• zawierające surowe jaja (majonezy, kremy, lody, itp.),
• wyroby garmażeryjne zawierające rozdrobnione mięso (galaretki mięsne, pasztety, pierogi).

Szczególnie ryzykowne jest jedzenie surowych lub niedogotowanych produktów pochodzenia zwierzęcego, gdyż obróbka termiczna (gotowanie, pieczenie, ale także sparzenie jajek wrzątkiem) zabija bakterie. W wysuszonej żywności (mączka kostno-mięsna, jajka, mleko w proszku) pałeczki salmonelli mogą przetrwać przez czas nieograniczony.

Inną drogą transmisji choroby jest kontakt z zakażonymi zwierzętami (np. kurczęta hodowane w gospodarstwie domowym). Nosicielami Salmonelli mogą być także hodowane w domach lub żyjące dziko gady (żółwie, jaszczurki, węże).

Salmonellozą można zarazić się także od ludzi, zarówno od chorych, jak i zdrowych tzw. nosicieli. Nosicielem jest w tym przypadku osoba, u której stwierdza się obecność pałeczek salmonella w kale przy braku objawów choroby. 

Zarażenie może nastąpić w efekcie istnienia niskich warunkach higieniczno-sanitarnych toalet oraz poprzez zanieczyszczenie produktów spożywczych przez osoby mające kontakt z jedzeniem. Szczególnie ważne jest przestrzeganie zasad higieny osobistej i mycie rąk mydłem po skorzystaniu z toalety.

Jakie są objawy zakażenia Salmonellą?

W wyniku zakażenia pałeczkami Salmonelli dochodzi najczęściej do zatrucia pokarmowego, w wyniku którego można zaobserwować takie objawy, jak: gorączka wynosząca do 39 ℃, ból brzucha, biegunka, wymioty, nudności, bolesne skurcze jelit. Biegunka ma najczęściej postać wodnistą, nie jest obfita, a w stolcu nie stwierdza się obecności krwi. Jedynie w bardzo rzadkich przypadkach dochodzi do wystąpienia obfitych, krwawych stolców. W najczęstszych przypadkach do rozwinięcia się objawów dochodzi po czasie od 6 do 48 godzin od momentu zakażenia się Salmonellą, a sama choroba trwa od 4 do 7 dni i nie wymaga podejmowania leczenia.

Sama choroba przeważnie ma postać jelitową, a w jej wyniku dochodzi do znacznej utraty wody z organizmu. Właśnie dlatego salmonelloza jest najbardziej niebezpieczna dla dzieci i osób starszych. Co więcej, u osób z obniżoną odpornością (np. przyjmujących środki immunosupresyjne, czy też po przeszczepie), może dojść do przekroczenia przez bakterie bariery jelitowej - wówczas mamy do czynienia z rozwojem sepsy.

W większości przypadków, po samoistnym ustąpieniu choroby, obecność Salmonelli w stolcu jest stwierdzana przez okres od 4 do 5 tygodni od momentu ustąpienia choroby, jednakże w bardzo rzadkich przypadkach (około 1 proc.) dochodzi do wystąpienia długotrwałego nosicielstwa, które może utrzymywać się nawet przez rok.

Salmonella – diagnostyka i leczenie

Podstawą rozpoznania salmonellozy jest wyhodowanie bakterii w próbkach kału lub w przypadku postaci narządowych i zakażenia uogólnionego, z krwi czy innych płynów ustrojowych.

W przypadku nieżytu żołądkowo-jelitowego nie stosuje się rutynowo leczenia przeciwbakteryjnego. Takie postępowanie uzasadnione jest faktem, że zakażenie zwykle ulega samoograniczeniu, a zastosowanie antybiotyku zwiększa ryzyko rozwoju bezobjawowego nosicielstwa Salmonelli. Antybiotyk stosuje się natomiast w zakażeniach uogólnionych, z zajęciem narządów wewnętrznych, w sepsie, zakażeniach przedłużających się i o ciężkim przebiegu oraz u pacjentów narażonych na ciężki przebieg choroby ze względu na występujące u nich osobnicze czynniki ryzyka.

W nieżycie żołądkowo-jelitowym standardowe leczenie polega na:

• uzupełnianiu płynów,
• uzupełnianiu elektrolitów – dostępne są proszki do sporządzenia doustnych płynów elektrolitowych.

W przypadku odwodnienia przekraczającego 10 proc. masy ciała, konieczna może się okazać hospitalizacja i dożylne uzupełnienie utraconych płynów. W każdym przypadku ostateczną decyzję o sposobie i miejscu leczenia podejmuje lekarz, po ocenie stanu pacjenta i występujących u niego czynników ryzyka.

Zobacz też: Różyczka to wciąż groźna choroba zakaźna. Jak się przed nią chronić?

Salmonella: jak zapobiegać zarażeniu?

Zatrucia salmonellą można uniknąć, jeśli stosuje się higienę osobistą oraz odpowiednie zasady, dotyczące przygotowywania i przechowywania żywności. Należy przede wszystkim:

• myć ręce po skorzystaniu z toalety, przed przygotowywaniem posiłków, przed jedzeniem oraz po kontakcie ze zwierzętami i osobami chorymi,
• nie kupować żywności niewiadomego pochodzenia (szczególnie dotyczy to mięsa),
• surowe mięso, drób, ryby i jaja przechowywać w lodówce oddzielnie (z dala od produktów gotowych do spożycia),
• nie zamrażać ponownie żywności, która uległa rozmrożeniu,
• unikać tatara i innych potraw przygotowanych z surowego mięsa (zwłaszcza w restauracjach),
• nie pić surowej wody z niewiadomego źródła,
• przed przygotowaniem potrawy zawierającej surowe jaja (majonez, lody, kremy) należy dokładnie je umyć i zanurzyć na około 15-20 sekund we wrzątku,
• nie spożywać potraw niedogotowanych oraz niedopieczonych, ponieważ pałeczki salmonelli giną jedynie w wysokich temperaturach (podczas smażenia, duszenia i pieczenia). Pamiętajmy również, że dłuższe przechowywanie łatwo psujących się potraw (np. wyrobów garmażeryjnych) w temperaturze pokojowej znacznie zwiększa ryzyko zatrucia, chociaż żywność wygląda i pachnie normalnie. Ważne jest także, aby osoby cierpiące na biegunkę nie przygotowywały posiłków ani napojów dla innych, dopóki nie wyzdrowieją.

[email protected],  fot. www.freepik.com