Rzekomobłoniaste zapalenie jelit - przyczyny, objawy, leczenie

Antybiotyki są najskuteczniejszym sposobem walki z infekcjami o etiologii bakteryjnej.  Niestety już kilkadziesiąt lat po wprowadzeniu antybiotyków do leczenia jasnym stało się, iż leki te maja nie tylko jasne, ale i ciemne strony, a ich stosowanie może prowadzić do działań niepożądanych. Antybiotykoterapia pociąga za sobą wiele konsekwencji, w tym rzekomobłoniaste zapalenie jelit. 

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit to postać biegunki poantybiotykowej, czyli takiej, która występuje podczas lub po zakończenia stosowania antybiotyku. Antybiotyki doprowadzają do zaburzenia równowagi flory bakteryjnej jelita grubego. Pod wpływem ich działania dochodzi do selekcji gatunków bakterii opornych na dany antybiotyk, ich wybiórczego namnażania i wytwarzania przez nie toksyn, które powodują stan zapalny jelit.

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit: przyczyny

W tym przypadku przyczyną stanu zapalnego jelita grubego są toksyny wytwarzane przez Clostridium difficile. Jest to bakteria, która u niektórych osób - zwłaszcza u niemowląt i małych dzieci - jest częścią flory bakteryjnej jelit, w której "dobre" bakterie blokują rozwój tego mikroorganizmu. Jednak po zażyciu antybiotyków o szerokim zakresie działania przeciwbakteryjnego, dochodzi do zaburzenia równowagi flory bakteryjnej jelita grubego. Bakteria Clostridium difficile, która jest oporna na działanie większości antybiotyków, zaczyna się nadmiernie namnażać kosztem "dobrych" bakterii i wytwarzać w dużych ilościach toksyny A i B, które uszkadzają jelita. Proces ten ma miejsce od kilku dni do dwóch miesięcy od przyjęcia antybiotyków.

W bardzo rzadkich przypadkach do zakażenia może dojść także drogą pokarmową w szpitalach czy domach opieki medycznej, jeśli nie są przestrzegane zasady higieny. Wystarczy, że osoba, która jest nosicielem bakterii lub chora na rzekomobłoniaste zapalenie jelit, nie umyje rąk po wyjściu z toalety, by patogen przeniósł się na drugą osobę po dotknięciu przez nią klamki, której wcześniej dotykał chory.

Czynniki ryzyka rzekomobłoniastego zapalenia jelit

Najczęściej rzekomobłoniaste zapalenie jelit występuje u osób hospitalizowanych – im dłużej trwa pobyt w szpitalu, tym większe jest ryzyko wystąpienia schorzenia. Dodać tutaj należy, że do rozwoju choroby nie jest niezbędne stosowanie antybiotyków – zdarza się, że przetrwalniki Clostridium bytują w środowisku szpitalnym i choroba jest następstwem ich spożycia.

Wśród innych niż hospitalizacja czynników ryzyka rzekomobłoniastego zapalenia jelit wymieniane są:

• ogólny zły stan zdrowia (np. obarczenie jakimiś schorzeniami przewlekłymi, zwłaszcza o niewyrównanym przebiegu, takimi jak np. niewydolność serca czy cukrzyca),
• starszy wiek,
• przyjmowanie preparatów zobojętniających kwas żołądkowy (np. z powodu refluksu żołądkowo-przełykowego),
• chemioterapia,
• osłabienie odporności,
• choroby zapalne jelit (takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna).

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit – objawy

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit może mieć objawy kojarzone dla przykładu z zatruciem pokarmowym. Pacjent, u którego miesiąc od zakończenia antybiotykoterapii pojawia się przewlekła biegunka może odczuwać lęk lub niepokój. Biegunka występuje z innymi objawami chorobowymi, a do najczęstszych można zaliczyć kurczowe, częste bóle brzucha umiejscowione poniżej pępka. Stolce są luźne, wodniste najczęściej z domieszką krwi, ropy lub śluzu. W niektórych przypadkach może być ich nawet 30 na dobę. Wymienionym objawom towarzyszy również wysoka gorączka, osłabienie, w niektórych przypadkach również odwodnienie.

Ostre stany chorobowe mogą powodować obrzęki, utratę białka w organizmie, a także rozdęcie okrężnicy. Warto nadmienić, że ostre rzekomobłoniaste zapalenie jelit występuje u pacjentów znacznie rzadziej. Objawy mogą ustać w momencie, kiedy objawy, które charakteryzują rzekomobłoniaste zapalenie jelit zaczynają łagodnieć, aby ostatecznie zniknąć.

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit – diagnostyka

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit można podejrzewać u każdej osoby z biegunką, która w okresie poprzedzającym chorobę o kilka tygodni – kilka miesięcy stosowała antybiotyki. Rozpoznanie rzekomobłoniastego zapalenia jelit wymaga wykonania następujących badań:

• posiewu kału w kierunku obecności bakterii Clostridium difficile,
• oznaczanie toksyn bakteryjnych w kale,
• badanie endoskopowe jelita grubego (kolonoskopia), w którym uzyskać można obraz błon rzekomych,
• wycinki jelita grubego do badania histopatologicznego.

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit powinno być różnicowane z takimi schorzeniami jak choroba Crohna, zespół jelita drażliwego, infekcji bakteryjnych i wirusowych jelit.

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit – leczenie

W przypadku łagodnego przebiegu rzekomobłoniastego zapalenia jelit wystarczy odstawić stosowany aktualnie antybiotyk – to powinno umożliwić przywrócenie fizjologicznej flory bakteryjnej jelit. W sytuacji, gdy odstawienie antybiotyku nie jest możliwe, zaleca się zamienić go na antybiotyk, którego stosowanie rzadko prowadzi do wystąpienia rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego. Leczenie cięższych przypadków może wymagać zastosowania farmakoterapii – mowa o takich antybiotykach jak metronidazol, wankomycyna; pomocniczo stosuje się probiotyki. Może ponadto zajść potrzeba wyrównania zaburzeń wodno-elektrolitowych.

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit – dieta

Odpowiedni model odżywiania ma duże znaczenie dla chorych na rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego. Dieta powinna być lekkostrawna, o ograniczonej podaży tłuszczu, cukrów prostych, błonnika oraz laktozy. Należy zrezygnować ze spożycia kofeiny, napojów gazowanych, owoców, produktów mlecznych, tłustych i smażonych dań, surowych warzyw. Posiłki powinny być mało obfite, spożywane regularnie. Można spożywać zupy z chudym mięsem, puree warzywne, czerstwe białe pieczywo, biszkopty, kaszę mannę lub jaglaną, białka jaja, chudą wędlinę. Należy pamiętać także o nawodnieniu organizmu – idealnie sprawdzi się woda, chudy rosół, napar z rumianku czy mięty, a także rzadki kleik z siemienia lnianego.

Zobacz też: Rozwojowa dysplazja stawów biodrowych. Przyczyny, objawy i leczenie

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit – zapobieganie

Profilaktyka rzekomobłoniastego zapalenia jelit sprowadza się do rozważnego stosowania antybiotyków oraz jednoczesnego stosowania probiotyków. Ponadto należy dbać o higienę, często myjąc ręce. Istotne znaczenie ma ponadto przestrzeganie zasad higieny w placówkach opieki medycznej – stosowanie jednorazowych rękawiczek przez pracowników służby zdrowia oraz dezynfekowanie powierzchni i sprzętów.

[email protected],  fot. www.freepik.com