W 80. rocznicę powstania w gettcie warszawskim wspominamy Emanuela Ringelbluma

O historii Emanuel Ringelblum, Artur Eisenbach i Rafał Mahler pisali z różnej perspektywy, w różnych miejscach i warunkach – w getcie, w ukryciu przed światem i wścibskimi sąsiadami, w powojennej rzeczywistości, w kraju zniszczonym przez Niemców, a także zza oceanu, w dalekiej Ameryce z dala od rodzinnego miasta i domu. I chociaż nie wszyscy trzej urodzili się w Nowym Sączu, to byli z nim związani, myśleli o nim, a pamięć o mieście przelewali na karty swoich dzieł.

Pisali o jego dziejach jako o miejscu styku wielu religii i kultur. Pisali o wielkiej zbrodni, jaka dokonała się na tych terenach i ich mieszkańcach. Jeden z nich nie doczekał końca wojny, lecz spośród wspomnianej trójki to on, Emanuel Ringelblum, jest najbardziej znanym historykiem nie tylko w naszym kraju, ale również na całym świecie.

Kim był Emanuel Ringelblum

Ringelblum urodził się 21 listopada 1900 r. w Buczaczu we wschodniej Galicji. Tam też na świat przyszło jego rodzeństwo – brat i dwie siostry. Jego ojciec Fajwisz był handlarzem zboża, a matka, Munie z Helerów, zmarła w 1912 r. Emanuel ukończył w Buczaczu szkołę powszechną i rozpoczął naukę w gimnazjum państwowym. Potem kontynuował ją w Kołomyi. W wyniku inwazji rosyjskiej w 1916 r. rodzina Ringelblumów przeniosła się do Nowego Sącza i zamieszkała przy ul. Żeglarskiej 2. Ojciec ponownie się ożenił. Mimo iż handlował na tutejszym targu, nie radził sobie z nową sytuacją i rodzina znalazła się w trudnym położeniu finansowym.

Emanuel Ringeuczęszczał do I Gimnazjum im. Jana Długosza w Nowym Sączu. W tym okresie, dzięki działaczowi komunistycznemu Saulowi Amsterdamowi, młody Ringelblum zaangażował się w działalność Poale Syjon. 10 czerwca 1920 r. zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości. Rok później w tej samej szkole maturę zdał jego brat – Leon. W 1921 r. Emanuel złożył podanie o przyjęcie na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Warszawskiego. Rok później próbował dostać się na studia medyczne na Uniwersytecie Warszawskim, jednak nie został przyjęty z powodu numerus clausus.

Ostatecznie rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym. Warszawa nie była mu obca. Był tu już w 1919 r. podczas kongresu organizacji Jugnt. Wówczas poznał swoją późniejszą żonę, Judytę Herman. W nowym mieście utrzymywał się z korepetycji i przekładów, uczył też w wieczorowych szkołach Poale Syjon-Lewicy.

20 maja 1927 r. Ringelblum obronił doktorat, rok później uzyskał dyplom nauczyciela szkół średnich. Podjął pracę w prywatnym gimnazjum dla dziewcząt żydowskich „Jehudija”. Ze szkolnictwa zrezygnował w 1938 r., angażując się całkowicie w pracę społeczną. Nie zaniechał jednak badań historycznych. Drukiem ukazała się jego praca doktorska "Żydzi w Warszawie od czasów najdawniejszych do ostatniego wygnania w 1527 r."

W 1930 r. ogłosił wraz z Rafałem Mahlerem publikację "Teksty źródłowe do nauki historii Żydów w Polsce i we wschodniej Europie". W 1934 r. wydano jego studium "Projekty i próby przewarstwienia
Żydów w epoce stanisławowskiej", a trzy lata później monografię "Żydzi w powstaniu kościuszkowskim". W międzyczasie współtworzył Seminarium Historii Żydów w Polsce, przekształcone później w Koło Młodych Historyków działające pod patronatem JIWO (Żydowskiego Instytutu Naukowego w Wilnie).