Studio Filmowe Barrandov – Hollywood Europy Wschodniej

Studio Filmowe Barrandov to jedno z największych i najstarszych studiów filmowych w Europie. Od założenia studia w 1931 roku nakręcono tu ponad 5 000 filmów czeskich i zagranicznych. Jego twórcą był brat architekta Václava Havla (ojca byłego prezydenta Republiki Czeskiej) - Miloš Havel. Obecnie do produkcji filmów wykorzystywanych jest 9 studiów filmowych o całkowitej powierzchni 10 400 m 2 .

Produkcję filmową zapewne większość z nas kojarzy z Hollywood. Tymczasem, choć sporo w tym przesady, można powiedzieć, że rolę „Hollywood Europy Środkowej“ odgrywa w naszym regionie studio filmowe Barrandov, które należy do jednych z największych studiów filmowych w Europie i od 1931 roku jak magnes przyciąga producentów filmowych z całego świata. Swego czasu było to najnowocześniejsze studio filmów dźwiękowych w Europie.

Założył je brat architekta Václava Marii Havla (ojca byłego prezydenta Republiki Czeskiej) - Miloš Havel, ale pomysł powstał w głowie Václava Marii Havla, który w 1924 roku odwiedził USA i podróż ta zainspirowała go do założenia „Małego Hollywood“ w Pradze. Nazwa Barrandov wzięła się od nazwiska francuskiego paleontologa i geologa Joachima Barrande, który badał skały i skamieniałości dolnego paleozoiku w Czechach.

Wyniki badań zamieścił w 22 tomach swojej monografii zatytułowanej "Système silurien du centre de la Bohême". Budowa kilku studiów, wchodzących w skład Studia Barrandov, rozpoczęła się w listopadzie 1931 roku, a pierwszy dzień zdjęciowy miał miejsce w styczniu 1933 roku, kiedy to rozpoczęto kręcenie scen do filmu w reżyserii Svatopluka Innemanna - Vražda v Ostrovní ulici (Morderstwo na ulicy Wyspowej).

W ciągu kolejnych kilku lat, do 1939 roku, powstało tam kilka filmów, które dziś należą do Złotego Funduszu Czeskiej Kinematografii. Rok 1939 i okupacja ziem czeskich przyniosły ze sobą konfiskatę Studia Barrandov, które stało się dla Niemców pożądanym łupem wojennym. Niemiecka produkcja filmowa, podporządkowana systematycznej propagandzie Goebbelsa, doskonale potrafiła wykorzystywać do produkcji filmowej dobrze wyposażone studia.

Niemcy stopniowo zwiększali swoje udziały w spółce do tego stopnia, że założycielska czeska spółka A-B Barrandov całkowicie zniknęła i została zastąpiona przez nowo założoną niemiecką Prag-Film (oczywiście bez zgody Miloša Havla). Niemcy dobudowali trzy kolejne studia, w których do zakończenia wojny nakręcono 82 filmy. Po wojnie studia nie wróciły już do rąk Havla, a sam „magnat filmowy“ został zmuszony do wyjazdu do Monachium, skąd do Czechosłowacji już nigdy nie powrócił. Założyciel „Hollywood Europy Wschodniej“ nie odnalazł szczęścia na emigracji. Zmarł w Monachium, jako zadłużony sprzedawca kwiatów.

Po 1948 roku, kiedy dekretem rządu powołano do życia państwową spółkę Československý státní film (Czechosłowacki Film Państwowy), dobrze wyposażone i prawie nietknięte wojną Studio Barrandov stało się najważniejszą bazą nowej kinematografii narodowej. Okres ten wyłonił, znanych także poza granicami Czechosłowacji reżyserów, takich jak: Miloš Forman, Věra Chytilová, Jiří Menzel, Pavel Juráček, Jan Němec oraz Evald Schorm.

Filmy wyprodukowane w Barrandovie osiągnęły światowe sukcesy. Filmy Obchod na korze (Sklep przy głównej ulicy) z 1965 roku oraz Ostře sledované vlaky (Pociągi pod specjalnym nadzorem) z 1966 roku, dostały nagrodę Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego. Natomiast filmy Miloša Formana Lásky jedné plavovlásky (Miłość blondynki) z 1965 roku oraz Hoří, má panenko (Pali się, moja panno) z 1967 roku ubiegały się o uzyskanie Oscara.

Sukcesy osiągnięte przez Studio Filmowe Barrandov nie pozostały niezauważone w międzynarodowym środowisku filmowców. To w studiach Barrandov powstał słynny film w reżyserii Miloša Formana – Amadeusz. Światowej sławy aktorka, Barbra Streisand, nakręciła tu swój reżyserski debiut Yentl. W Barrandovie został nakręcony także film Borys Godunow, w reżyserii Siergieja Bondarczuka, zdobywcy Oscara za film Wojna i Pokój.

W latach 80. w Studiu Barrandov powstawało około trzydziestu filmów fabularnych rocznie, z których znakomitą większość stanowiły seriale produkowane na potrzeby telewizji czechosłowackiej, doskonale znane także widzom z pozostałych krajów tzw. Bloku Wschodniego . Przy produkcji filmów zatrudniano wówczas na różnych stanowiskach około 2 tysięcy osób.

W połowie lat 90-tych w studiach Barrandov zatrudniano około 600 pracowników, a roczny przychód spółki wynosił około 300 milionów koron (około 54 milionów złotych). W 2005 roku było to już tylko 300 pracowników, ale za to z rocznym przychodem w wysokości 800 milionów koron (prawie 145 milionów złotych). Po zajęciu Republiki Czechosłowackiej przez wojska Układu Warszawskiego w 1968 roku produkcja filmowa wyraźnie zwolniła.

W tym okresie nie powstało wiele istotnych dzieł, a niektórzy reżyserzy, tacy jak Ivan Passer, Miloš Forman czy Jan Němec wybrali życie na emigracji, które nie było łatwe, ale udało im się osiągnąć sukces także w nowych warunkach. W tych trudnych dla filmowców czasach znacznie rozwinęła się gałąź filmów przeznaczonych dla dzieci i młodzieży, które nie były tak podporządkowane ideologii, jak filmy dla dorosłych. Dzięki nim Barrandov przetrwał najgorszy czas.

Kolejne większe zmiany nadeszły wraz ze zmianą ustroju na przełomie lat 80-tych i 90-tych. Do Oscara nominowano wówczas film Vesničko má středisková (Vsi moja sielska, anielska) z 1987 roku, a także film Obecná škola (Szkoła podstawowa) z 1991 roku, w reżyserii debiutanta, późniejszego zdobywcy Oscara za film Kolja (Kola) - Jana Svěráka. Wraz z upadkiem komunizmu w 1989 roku w funkcjonowaniu studia zachodzą dramatyczne zmiany.

Produkcje filmowe nie są już tak hojnie dotowane przez państwo, a studia Barrandov są stopniowo prywatyzowane. Od 1996 roku Studio Filmowe Barrandov jest własnością przedsiębiorcy Tomáša Chreneka, który jest właścicielem przedsiębiorstwa Moravia Steel. Do najbardziej znanych filmów fabularnych, które nakręcono w studiach Barrandov w latach 1990–2021 należą m.in.: Mission Impossible, Cyrulik syberyjski, Diuna, Obłędny rycerz, Iluzjonista, Opowieści z Narnii, Casino Royale, Snowpiercer: Arka przyszłości, Jojo Rabbit oraz wiele innych.

Barrandov wykorzystuje obecnie 9 studiów filmowych. Ich całkowita powierzchnia wynosi 10 400 m². Cały obszar Barrandova zajmuje aż 60 000 m 2 . Częścią dekoracji wybudowanych na potrzeby filmów kręconych w studiu jest średniowieczne miasteczko, będące do stałej dyspozycji filmowców. Zostało ono zbudowane na wzór wiernej kopii Paryża z XIV wieku i składa się z około 80 budynków, wśród których znajduje się także siedziba templariuszy.

Na terytorium „filmowego królestwa“ ma również swoją siedzibę jedna z największych wypożyczalni kostiumów w Europie, która oferuje ponad 500 000 sztuk kostiumów, dodatków i rekwizytów z wszystkich okresów historycznych, od czasów prehistorycznych po współczesność, a także profesjonalną obsługę warsztatową kostiumów i rekwizytów.

W 2006 roku w skład studiów Barrandov weszło również nowo wybudowane, największe dźwiękoszczelne studio filmowe w Europie o wielkości 4 000 m 2 . Na potrzeby filmu można w nim zbudować ulice o długości aż 100 metrów. Koszt budowy wyniósł 200 milionów koron (około 36 milionów złotych). Studio Filmowe Barrandov, które jest ważnym symbolem dla kilku pokoleń Czechów i Słowaków, wkrótce będzie obchodzić 90-lecie swojego istnienia. (Martin Barčík/ISW) Fot.  EC - Audiovisual Service

Źródła:
Naše historie – Barrandov Studio a.s.
Hledání | Národní knihovna České republiky | Digitální knihovna Kramerius (nkp.cz)
Ateliéry – Barrandov – Barrandov Studio a.s.
Pozemek – Barrandov Studio a.s.
barrandov - Barrandov Fundus
Nejmodernější filmové ateliéry Evropy. Kde se natáčelo Menzelovo Rozmarné léto nebo Formanův
Amadeus? (praha.camp)
Filmové studio Barrandov - český Hollywood - YouTube
VIDEO: V Praze stojí Paříž ze 14. století. Prošli jsme kulisy na Barrandově - iDNES.cz
Na Barrandově vznikl největší zvukotěsný ateliér v Evropě | Radio Prague International
Forbes History: Udělal z Prahy Hollywood východu. Příběh filmového magnáta Miloše Havla všakhappy end neměl — Forbes