Ślubna wyprawa w sądeckim skansenie

To kolejna wystawa zorganizowana we współpracy z Muzeum Lubowelskim w Starej Lubowli na Słowacji w 30-lecie istnienia słowackiego skansenu i 40-lecie działalności Sądeckiego Parku Etnograficznego.

Wernisaż rozpoczął recital tradycyjnych pieśni weselnych Moniki Gigier z Warszawy, która na co dzień występuje z Zespołem pieśni bez tańca (będzie go można zobaczyć na rozpoczynającym się dzisiaj Pannonica Folk Festival w Barcicach koło Starego Sącza).

Przybyłych na wernisaż gości witał Robert Ślusarek, dyrektor Muzeum Okręgowego. W tematykę wystawy wprowadziła Monika Pavelčíková z słowackiego muzeum:

- Ekspozycja jest mała, ale bardzo interesująca. Pokazuje piękno sztuki ludowej i jej głęboką symbolikę. Warto zobaczyć skrzynie wianne z ubiorami panny młodej, które dostawała na nową drogę życia.

Maria Marcinowska, kurator wystawy, podkreśliła, że tradycja zdobienia skrzyń z wyprawą ślubną była podobna po obu stronach granicy.

Wernisaż zakończyła projekcja weselnego filmu dokumentalnego.

Wystawa etnograficzna pn. Ślubna wyprawa panny młodej przedstawia przede wszystkim wybór najbardziej reprezentacyjnych przedmiotów z kolekcji tradycyjnego ludowego meblarstwa – malowane skrzynie, które w okolicy Starej Lubowli nosiły nazwy kasta, lada, Brautkasten. Tę część wyposażenia dostawała panna młoda jako wyprawę ślubną od swoich rodziców. W środowiskach szlacheckich, ziemiańskich i mieszczańskich tego rodzaju meble używane były już w XVI i XVII w. W XVIII w. stopniowo weszły w użycie w domach chłopskich.

Okresem największego rozkwitu wyrabiania meblowych skrzyń była 1 poł. XIX w. Wykonywali je zawodowi stolarze, we wsiach także samoucy. Najbardziej znanymi ośrodkami wyrobu były Stara Lubowla, Gniazda, Nowa Lubowla oraz Podoliniec i Hromosz. Podstawowym surowcem do wyrobu skrzyń wiannych były deski heblowane z miękkiego drewna. Na powierzchni były malowane i zdobione roślinnym ornamentem stylizowanych bukietów i pojedynczych kwiatów, łączonych z rzeźbionymi elementami wiciowymi i kasetonami. Na frontowej ścianie znajdowały się inicjały właścicielki i data ślubu. Typowa dla skrzyń wiannych była umieszczona we wnętrzu z lewej strony boczna przegródka priskrinok. Do niej odkładała panna młoda drobne przedmioty – biżuterię, galanterię, chusty i czepce oraz modlitewnik i różaniec. Zdobnictwo niektórych skrzyń jest niezwykle wysmakowane pod względem estetycznym i kompozycyjnym. Po wejściu panny młodej do domu teściowej umieszczano skrzynię na honorowym miejscu w izbie. Był to skrawek jej prywatności w nowym domu, w którym zamieszkała ze swoim mężem.

Oprócz malowanych skrzyń wystawa ukazuje zawartość skrzyni wiannej – majątek panny młodej. Składał się on ze świątecznego i powszedniego ubrania, bielizny, tkanin, chodników i drobnych sprzętów, które kobieta wnosiła do małżeństwa do osobistego użytku. Jej wyprawę do nowego domu przywożono na drugi dzień po ślubie na udekorowanym wozie, zaprzężonym w dwie pary koni. Poza skrzynią wianną wóz wypełniały wysoko spiętrzone pierzyny i poduszki. Tradycja darowania wyprawy pannie młodej w drewnianej, malowanej skrzyni najdłużej zachowała się w okolicy Starej Lubowli, w rusińskiej miejscowości Jakubany – aż do lat 70. XX w. W zależności od majętności rodziców częścią wyprawy było też wiano w postaci krowy, drobiu i kawałka pola – które dostawała dopiero po urodzeniu pierwszego dziecka.

Pomysł wystawy: Dalibor Mikulík, Monika Pavelčíková, Maria Marcinowska. Koncepcja i scenariusz wystawy: Monika Pavelčíková
Konserwacja eksponatów: Pavol Sás. Aranżacja i montaż wystawy: Monika Pavelčíková, Pavol Sás.

(Rob)
Fot. Rob

Źródło: własne, Muzeum Okręgowe Nowy Sącz