Poradnik wyborcy: Gdzie głosujemy?

Wyjeżdżając poza miejsce swojego stałego zamieszkania pozbawiamy się możliwości udziału w wyborach samorządowych. Nie możemy się ubiegać o wydanie zaświadczenia o prawie do głosowania, z którym moglibyśmy zagłosować gdziekolwiek w kraju czy nawet za granicą. W lokalu wyborczym w Krakowie nie będziemy mogli zagłosować na prezydenta Warszawy i odwrotnie. Tak samo, wyborca stale zamieszkały w Katowicach nie będzie mógł zagłosować na radnych miasta Poznania tylko dlatego, że będzie spędzał weekend w tym mieście.

Taka sytuacja nie wynika z niedopatrzenia ustawodawcy, ale ma swoje racjonalne uzasadnienie. Otóż ustawodawca przyjął, że mieszkańcy każdej gminy, powiatu i województwa tworzą tzw. wspólnotę samorządową. To właśnie członkowie owej wspólnoty mają prawo decydować o jej władzach w drodze wyborów samorządowych. Kryterium przynależności do wspólnoty danej gminy, powiatu czy województwa jest natomiast stałe miejsce zamieszkania na obszarze wymienionych jednostek samorządu terytorialnego.

Miejscem stałego zamieszkania jest miejscowość, w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Każdy może mieć tylko jedno miejsce stałego zamieszkania. Miejsce zamieszkania nie musi pokrywać się z miejscem zameldowania, ale w praktyce to właśnie dane z rejestrów meldunkowych w pierwszej kolejności decydują o tym, gdzie możemy zagłosować. Na ich podstawie urzędnicy gminni sporządzają bowiem tzw. stały rejestr wyborców, w którym ujęci są wszyscy wyborcy uprawnieni do głosowania w danej gminie. Do rejestru wpisywane są z urzędu (automatycznie) wszystkie osoby stale zameldowane w danej gminie. Nie jest zatem potrzebny z naszej strony jakikolwiek wniosek o dopisanie do rejestru – trafiamy do niego z chwilą ukończenia 18. roku życia.

Co jednak, jeśli zmieniliśmy nasze miejsce stałego zamieszkania, ale pozostajemy wciąż zameldowani w innej gminie? To sytuacja często spotykana, np. wśród osób, które przeniosły się do Krakowa czy innych miast, ale pozostają zameldowane w gminie, z której pochodzą. Wówczas, chcąc zagłosować poza miejscem zameldowania, powinniśmy złożyć wniosek o wpisanie do stałego rejestru wyborców w urzędzie gminy, w której stale zamieszkujemy. W ciągu trzech dni urzędnicy mają obowiązek wydać decyzję o wpisaniu, bądź odmowie wpisania do rejestru wyborców w danej gminie.

Nieuwzględnienie naszego wniosku jest możliwe, jeśli urzędnicy uznają, że gmina, w której chcemy głosować nie jest miejscem naszego stałego zamieszkania. W praktyce, rzadko zdarzają się problemy z dokonaniem wpisu – najczęściej sprawę załatwia się „od ręki”, jeszcze w dniu złożenia wniosku otrzymujemy decyzję pozytywną. Teoretycznie jednak dopuszczalne jest przeprowadzenie przez urzędników bardziej zaawansowanego postępowania wyjaśniającego mającego na celu ustalenie, czy dana osoba rzeczywiście stale zamieszkuje na obszarze danej gminy.

W takiej sytuacji możemy zostać poproszeni np. o udostępnienie umowy najmu mieszkania w danej gminie czy zaświadczenia o zatrudnieniu w zakładzie pracy znajdującym się na obszarze tej gminy. W skrajnych przypadkach urzędnicy mogą przeprowadzić swoisty wywiad środowiskowy w miejscu zamieszkania danej osoby. Takie sytuacje należą jednak do rzadkości, a w większości przypadków do wpisania do rejestru wystarczy deklaracja samego zainteresowanego dotyczącego jego aktualnego miejsca stałego zamieszkania.

Pomimo tego, zdecydowanie odradzamy zwlekanie ze złożeniem wniosku o wpis do rejestru wyborców do ostatniego dnia roboczego przed wyborami (14 listopada). Wówczas ryzykujemy, że nie uzyskamy wpisu przed dniem wyborów.

Wniosek o wpis do rejestru wyborców składamy na specjalnym formularzu, który powinien nam zostać udostępniony w urzędzie. Można go pobrać również ze stron internetowych wielu urzędów gmin. We wniosku powinniśmy wpisać nasze podstawowe dane osobowe (imię, nazwisko, imię ojca, datę urodzenia, numer PESEL), a także adres zameldowania na pobyt stały oraz deklarowany adres stałego zamieszkania. Do wniosku powinniśmy dołączyć kserokopię ważnego dokumentu tożsamości (dowodu osobistego, paszportu, prawa jazdy).

Wniosek składamy z reguły w biurach spraw obywatelskich urzędów gminy, czyli tam, gdzie zazwyczaj obsługiwane są sprawy dowodów osobistych. Złożenie wniosku nie wymaga wnoszenia jakichkolwiek opłat urzędowych. Kodeks wyborczy nie przesądza, że wniosek musimy złożyć w urzędzie osobiście, ale z pewnością ułatwi to procedurę, a urzędnicy nie będą mieć wątpliwości co do tożsamości wnioskodawcy.

UWAGA! Wpisanie do stałego rejestru wyborców w danej gminie powoduje wykreślenie danej osoby ze stałego rejestru wyborców w gminie, w której był on wpisany poprzednio. Jeżeli zatem w kolejnych wyborach zechcemy powrócić do wcześniejszego miejsca zamieszkania, musimy złożyć tam stosowny wniosek o wpisanie do rejestru. W danym momencie możemy być ujęci tylko w jednym rejestrze wyborców.

Alternatywnym rozwiązaniem pozostaje zmiana miejsca zameldowania na podstawie przepisów ustawy o ewidencji ludności. Wówczas urzędnicy mają obowiązek jednocześnie zaktualizować dane zawarte w stałym rejestrze wyborców.

Stały rejestr wyborców jest jawny i może być nam udostępniony w każdej chwili do wglądu w urzędzie gminy. Wszelkie błędy czy nieprawidłowości w treści rejestru wyborców możemy skorygować poprzez złożenie w urzędzie gminy reklamacji. Może ona dotyczyć:

• pominięcia wyborcy w rejestrze wyborców
• wpisania do rejestru wyborców osoby, która nie ma prawa głosowania
• niewłaściwych danych o osobach wpisanych do rejestru wyborców
• ujęcia w rejestrze wyborców osoby, która nie zamieszkuje stale na obszarze gminy

Reklamację wnosi się pisemnie lub ustnie do protokołu, a na jej rozpatrzenie urzędnicy mają trzy dni. Decyzja nieuwzględniająca reklamacji może zostać w ciągu trzech dni zaskarżona do sądu rejonowego właściwego dla danej gminy. Taka sama procedura dotyczy zaskarżania decyzji odmawiającej wpisania do stałego rejestru wyborców, z tym że sąd jest związany również trzydniowym terminem na rozpoznanie skargi.

(opr. jg) źródło: http://www.portalsamorzadowy.pl/, Fundacja Batorego