jak nalać piwo z pianką na trzy palce, czyli 180 lat Pilsner Urquell

Co kojarzy się przeciętnemu Polakowi z Czechami? Wiele osób pewnie odpowie, że to południowy sąsiad Polski i że język czeski jest nieco śmieszny. Ponadto Szwejk i sympatyczny bohater bajek o Kreciku. Ale zapewne najwięcej osób powie, że ich pierwszym skojarzeniem jest piwo. Mają rację – sondaże pokazują, że Czesi od trzech dekad wiodą w tej dziedzinie prym. Pod względem spożycia na 1 mieszkańca w 2020 roku spożycie piwa wynosiło, bagatela, 188,6 litra. Dla porównania – konsumpcja piwa w Polsce w 2020 roku wyniosła 93,6 litra na jednego mieszkańca.

Czesi produkują wiele marek i rodzajów piw, ale królem piw jest Plzeňský Prazdroj – znany szerzej jako Pilsner Urquell, który po raz pierwszy wyprodukowano 5 października 1842 roku w mieście Pilzno. Na czym polega jego wyjątkowość? W Pilźnie udało się po raz pierwszy w historii uwarzyć piwo dolnej fermentacji, tak więc Pilsner Urquell w historii zaistniał jako prekursor piw typu lager (ležák), które zostawia się aby leżakowało i dojrzewało przez 30 dni. To właśnie od słowa „lager”, czyli od leżakowania w magazynie piwo to zyskało swój przydomek. 

Twórcą Pilsner Urquell jest Josef Groll, który uwarzył pierwsze piwo tego typu w 1842 roku. Już w 1843 roku piwo to pojawiło się w Pradze, kiedy krawiec Jakub Pinkas kazał sobie przywieść z Pilzna dwie beczki tego napoju. Piwo okazało się tak dobre, że oczarowany jego smakiem Pinkas, porzucił zawód krawca i otworzył własną gospodę, gdzie serwowano, a jakże by inaczej, piwo Pilsner Urquell.

Dopiero w 1856 roku piwo to zadebiutowało poza granicami Czech. Pierwszym eksporterem  był właściciel gospody, Josef Šedivý, który zawiózł Pilsnera aż do Wiednia. Wiedeńczycy tak się w nim rozsmakowali, że pilzneński browar został jakiś czas później oficjalnym dostawcą piwa dla dworu cesarskiego. W 1885 roku browar odwiedził sam cesarz Franciszek Józef I, który stwierdził: „To naprawdę dziwne, że żaden browar nie zdołał jeszcze skopiować charakterystycznego i pysznego smaku piwa Pilsner“.

W miarę wzrostu popularności piwa Pilsner w Czechach i krajach ościennych zaczęły jednak pojawiać się jego podróbki. Dlatego też w 1859 r. pilzneński Browar Mieszczański zarejestrował znak towarowy Pilsner Bier (Piwo Pilzneńskie), z którego korzystają również inne piwa produkowane w Pilźnie. 15 października 1870 roku rozpoczął w Pilźnie działalność browar Gambrinus, założony przez 20 osób pod przewodnictwem Emila Škody. produkujący napar piwa inspirowany Pilsner Urquell.

Pierwszy eksport piwa do USA miał miejsce w 1873 roku. Już rok później Pilsner Urquell był dostarczany regularnie do Ameryki Północnej, a pod koniec XIX wieku dotarł także do Ameryki Łacińskiej, do Afryki i na Bliski Wschód.

Kolejnym producentem piwa na bazie Pilsner Urquell został František Ringhoffer, który w 1874 roku zakupił browar z młynem, który stał się zaczątkiem browaru Pivovar Velké Popovice. Rok później browar ten wyprodukował już 18 000 hektolitrów piwa, a po gruntownych remontach w 1902 roku produkcja wyniosła już 80 000 hektolitrów piwa.

Browar miejski w Pilźnie zaczął butelkować swój lager w 1887 roku. Po 50 latach od powstania browaru, w 1892 roku, został położony kamień węgielny pod budowę głównej bramy browaru, która do dziś jest jego symbolem widocznym w logo Pilsner Urquell. W 1898 roku powstaje znak towarowy Plzeňský Prazdroj – Pilsner Urquell.

Jak bardzo Czesi lubią piwo, odzwierciadla nawet tekst ludowej piosenki, która głosi, że gdzie się piwo warzy, tam się dobrze powodzi (Kde se pivo vaří, tam se dobře daří). A browarowi Pilsner Urquell powodziło się na tyle dobrze, że już w 1913 roku produkcja przekroczyła granicę miliona hektolitrów piwa wyprodukowanego w ciągu roku, dzięki czemu stał się największym browarem ówczesnych Austro-Węgier oraz całej Europy. Przed I wojną światową miał biura sprzedaży w 34 krajach, w tym w USA i Egipcie.

Piwo i gastronomia idą w parze. W myśl tego, w 1995 roku, otwarto pierwszą restaurację Pilsner Urquell Original w hotelu Kolonáda w uzdrowiskowym czeskim mieście Karlovy Vary. Za granicą restauracje pod marką Pilsner Urquell pojawiły się między innymi w Moskwie, Düsseldorfie i Wiedniu. W 2011 roku otwarto pierwszą restaurację tego typu w Azji, w mieście Hanoi. 

Piwo Pilsner Urquell jest legendą, o czym świadczy zainteresowanie turystów chcących zwiedzić browar, otwarty dla publiczności po raz pierwszy w 2008 roku. Już w roku otwarcia browar odwiedziło prawie 150 000 zwiedzających. W 2016 roku liczba ta przekroczyła 750 000 zwiedzających.

Co stoi za sukcesem jakości piwa Pilsner Urquell? Podstawą piwa jest miękka woda pilzneńska, która dzięki niskiej zawartości minerałów idealnie nadaje się do warzenia piwa, najlepsze odmiany jęczmienia jarego dwurzędowego czeskiego i morawskiego, chmiel Żatecki, który nadaje piwu subtelną goryczkę i wspaniały chmielowy aromat. Do tego dochodzi proces fermentacji piwa odbywający się w beczkach z jasnego dębu.

Piana widoczna na powierzchni piwa nie jest zapewne aż tak istotna dla Anglików, Amerykanów czy Polaków, ale dla Czechów piwo bez piany jest „degustacyjnym grzechem“. Oczywiście, musi to być prawdziwa piana, bez użycia chemicznego stabilizatora piany Tetrahop, który zaczął być stosowany do produkcji niektórych czeskich piw od 2010 roku. Z badanych 30 marek czeskich piw pojawił się aż w 6. Stabilizator nie szkodzi zdrowiu, ale pomaga maskować gorszą jakość piwa, co jest nie do przyjęcia dla prawdziwych smakoszy tego napoju.

W tradycyjnym czeskim piwie powinna być widoczna gęsta piana o konsystencji śmietanki, śnieżnobiała. Taka piana łatwo przykleja się do szklanki po wypiciu piwa i jest typowa dla piw dolnej fermentacji, czyli piw typu Pilsner, z których aż 99% jest produkowanych w Czechach.

Nazwa Pilsner teoretycznie wskazuje na to, że produkcja czeskiej „dumy narodowej“ odbywa się właśnie w Pilźnie, położonym w zachodnich Czechach. Ale browar Pilsner Urquell nie oparł się chęci zwiększenia zysków poprzez przeniesienie produkcji do innych państw. Z powodu wyjątkowo wysokich opłat importowych browar umożliwił produkcję Pilsnera w rosyjskim mieście Kaluga. Warzono go także w Tychach (w latach 2002-2011) na podstawie licencji dla rynku polskiego. Obecnie Pilsner produkowany jest już tylko w czeskim Pilźnie. I tak „duma narodowa“ wróciła tam, gdzie powstała. Nasuwa się jednak pytanie, czy nadal można mówić o czeskiej dumie, skoro Pilsner Urquell nie jest już w rękach Czechów – właścicielem marki jest obecnie japoński koncern Asahi. (Martin Barčík/ISW) Fot. Pixabay