Zetor - kto nie zna tych ciągników?

Koniec II wojny światowej przyniósł wiele wyzwań dla przemysłu czechosłowackiego; jednym z nich było skonstruowanie niedrogiego, lekkiego ciągnika, który będzie można produkować na masową skalę. Kierownik wydziału technicznego Komitetu Narodowego Czechosłowacji powierzył to zadanie Františkowi Musilowi w czerwcu 1945.

Czasu było niewiele, Musil musiał uporać się z tym w ciągu sześciu miesięcy. O rolę jedynego przyszłego producenta ciągników rywalizowały przedsiębiorstwa Zbrojovka Brno i Škoda Plzeň. Od tego momentu rozpoczyna się  historia światowej sławy czechosłowackiego producenta maszyn rolniczych. Zwyciężył prototyp Z Františka Musila.

Za datę narodzin modelu Zetor Z 25 uważa się 15 marca 1946 r. Tego dnia pierwsze trzy ciągniki Z 25 trafiły do klientów. Już w sierpniu 1946 został wydany znak towarowy dla marki Zetor. Nazwa wywodzi się od litery Z (zet), której przedsiębiorstwo Zbrojovka Brno, producent pierwszych ciągników Zetor, używało w swoim herbie. Jest połączeniem litery Z i drugiego członu słowa „traktor”. Markę Zetor kojarzą całe generacje Czechów i Słowaków, nazwa ta jest nieobca również rolnikom z wielu innych państw.

W 1947 roku sprzedano łącznie prawie 3500 ciągników - mniej niż jedna trzecia trafiła do Irlandii, Polski, Danii czy Belgii. Zdolność produkcyjna w tym czasie wynosiła 28 ciągników dziennie. W sumie 2215 ciągników Zetor 15 zostało wyprodukowanych w latach 1947- 1949.

Zetor 15 miał 15-konny (11 kW) silnik, sześciobiegową skrzynię biegów i maksymalną prędkość 22 km/h. František Musil nieustannie starał się unowocześniać swój produkt. Inspiracji szukał zwłaszcza za granicą. Efektem była nowa wersja ciągnika – Zetor 25 K (K = kultywacja). A pierwszy model tego ciągnika, wyprodukowany w 1948 roku, przeznaczony był na rynek polski. Zmiany w stosunku do typu Z 25 dotyczyły głównie skrzyni biegów oraz tylnych kół – ciągnik przeznaczony był do upraw rzędowych.

W ciągu dwóch lat od rozpoczęcia produkcji Zetor 25 stał się bardzo popularny w wielu krajach. Efektem jego modernizacji był Zetor 25 A z 1949 roku. W lutym tego samego roku osiągnięto granicę 10 000 sprzedanych ciągników. Model Zetor 25 w 1951 roku osiągnął liczbę 8500 wyprodukowanych egzemplarzy. Marka była już wówczas tak rozpoznawalna, że nawet ta liczba nie była w stanie zaspokoić krajowego i zagraniczny popytu.

Na rynku pojawił się mocniejszy Zetor 30

Oprócz ciągników Zbrojovka Brno koncentrowała się również na innej produkcji (silniki motocyklowe, broń palna, maszyny do pisania), co ograniczało wielkość produkcji ciągników. Po wojnie firmie udało się nabyć działkę w rejonie Brno-Líšeň, która od 1942 r. była w rękach niemieckiego producenta silników lotniczych Flugmotorenwerke Ostmark. Zbrojovka najpierw przeniosła tam produkcję maszyn tekstylnych, a następnie w 1952 roku produkcję traktorów Z 25.

W 1954 roku powstała samodzielna baza badawczo-rozwojowa Zetor, mająca na celu opracowanie nowych modeli ciągników. Korzystała z wiedzy i doświadczenia techników przedsiębiorstwa Zbrojovka Brno. Po bardzo udanych modelach Zetor 25 i 15, na rynku pojawił się mocniejszy Zetor 30. Innowacyjny jak na owe czasy był ciągnik Zetor Super 35, posiadający czterocylindrowy silnik wysokoprężny o mocy 42 KM (31 kW), gdzie kabina kierowcy wyposażona była w ogrzewanie. W latach 1955-1960 wyprodukowano łącznie 21 500 ciągników tego modelu.

W 1959 roku powstały dwie linie montażowe, jedna do montażu silników Zetor 35 Super, a druga do montażu końcowego tego typu ciągnika. W 1960 roku ciągnik Super 35 został zmodernizowany, a nazwa tego modelu zmieniła się na Super 50. Traktory te jeździły nawet w tak odległych krajach jak Birma, Ghana czy Irak. Do 1968 wyprodukowano ponad 150 000 sztuk.

W drugiej połowie lat pięćdziesiątych Zetor jako pierwszy na świecie wpadł na progresywną i unikalną koncepcję wykorzystania zunifikowanych elementów w produkcji traktorów, tj. z możliwością zastosowania tych samych części do różnych modeli i uproszczeniem produkcji i serwisu. W 1960 roku został wprowadzony na rynek Zetor 3011.

Do 1961 roku, wyprodukowano łącznie 158 570 ciągników Z 25, z czego 97 000 wyeksportowano na cały świat. Zetor odpowiadał na oczekiwania klientów dotyczące wyższych osiągów ciągnika. Aby wesprzeć rozwój mocniejszego ciągnika, w 1962 r. utworzono „czechosłowacko-polskie centrum badawcze ciągników” z siedzibą w Zetor w Brnie. W 1962 roku pojawił się kolejny model z serii – Zetor 4011, w 1963 roku model Zetor 2011.

Zetor dostarczył dokumentację modeli URSUS

W oparciu o politykę gospodarczą ówczesnego ugrupowania politycznego, Czechosłowacja rozpoczęła współpracę w produkcji traktorów z Polską. W 1964 roku Zetor dostarczył dokumentację modeli UŘ I na potrzeby modernizacji traktorów polskiej firmy Ursus. Rok później rozpoczęła się produkcja ciągnika Ursus C-4011, który był sukcesywnie modernizowany aż do 1992 roku.

Zetor chciał eksportować swoje ciągniki do innych państw bez ryzyka wysokich kosztów transportu. Rozwiązaniem był montaż lokalny w oparciu o umowy licencyjne z lokalnymi producentami.
W 1966 roku Zetor zaprezentował swój największy model 5511 o mocy 52 KM (38 kW), zmodernizowany następnie w 1967 roku. Rok później rozpoczęto produkcję nowych modeli: 2511, 3511 i 4511. Łącznie sprzedano ponad 80 000 ciągników tej serii.

Ciągniki Zetor były również dostarczane japońskiej firmie Iseki w latach 1968-1974. W ciągu siedmiu lat dostarczono tam około 4000 ciągników. Największym zagranicznym zakładem produkcyjnym Zetora był zakład w Iraku, w kompleksie przemysłowym Państwowego Przedsiębiorstwa Mechanicznego w mieście Al-Iskandarijja. Dające radę w trudnych irackich warunkach ciągniki marki Zetor cieszyły się tam znakomitą renomą. Od 1970 roku ciągniki Zetor produkowane były pod lokalną marką Antar.

W 1971 roku największy indyjski producent obrabiarek, Hindustan Machine Tools, zawarł umowę licencyjną na lokalną produkcję ciągnika Zetor 2511 pod marką HMT. W 1975 roku na rynek został wprowadzony pierwszy sześciocylindrowy model 12011.

Rok 1979 to rekordowa liczba wyprodukowanych ciągników dla marki Zetor w całej jej historii. Łącznie linie produkcyjne opuściło 32 670 ciągników. W 1980 roku wprowadzono na rynek model 16045 turbo z napędem na cztery koła, o mocy 160 KM (118 kW). W roku 1981 produkcję traktorów Crystal przeniesiono do ZTS Martin na Słowacji. W 1983 roku marka Zetor weszła na rynek amerykański. W ciągu ponad trzydziestu lat działalności w USA Zetor dostarczył klientom prawie 25 tysięcy ciągników.

Zetor podpisał kontrakt z firmą John Deere

W połowie lat 90. model Crystal został całkowicie zastąpiony modelami 10540 o mocy 105 KM (77 kW) i 11540 o mocy 115 KM (85 kW). W 1993 roku Zetor podpisał kontrakt z firmą John Deere na dostawę tanich, ale wysokiej jakości ciągników na rynki Ameryki Łacińskiej, ale ze względu na kontrakt z John Deere, Zetor musiał zostać wycofany ze wszystkich rynków Ameryki Południowej. W latach 1993-1996, kiedy to obowiązywał kontrakt, sprzedano łącznie 6500 ciągników. Montaż odbywał się również w zakładzie montażowym John Deere w Meksyku.

W 1997 roku brazylijska firma Agrale podpisała kontrakt z firmą Zetor na produkcję ciągnika o mocy 60-80 KM (44-59 kW). Nowym właścicielem firmy stał się HTC Holding a.s. w 2002 roku, ratując firmę Zetor od bankructwa.

Rok 2010 przyniósł nowy model Forterra 135 z nowym silnikiem Z 1605 o mocy 136 KM (100 kW) z szesnastozaworową głowicą cylindrów. W 2017 roku marka Zetor weszła na rynek izraelski, jordański i filipiński. Obecnie marka przeżywa okres renesansu w Afryce – przede wszystkim w Kenii i Zambii. (Martin Barčík/ISW) Fot. Zetor