Kilkumiesięczny wysiłek generałów, inżynierów i żołnierzy wznoszących Stellung A2 okazał się bezcelowy. W czasie ofensywy styczniowej w 1945 r. siły radzieckie sforsowały te umocnienia w dwa dni, tylko na pewnych odcinkach walki trwały maksymalnie 3-4 dni, a w niektórych miejscach czerwonoarmiści sforsowali je z marszu, działania wojenne sprowadzały się do walk odwrotowych, opóźniających tylko marsz Armii Czerwonej na Berlin.

Duża część fortyfikacji nie oparła się próbie czasu. Aktualnie, rowy przeciwczołgowe, schrony obronne i okopy zostały zasypane, linia Stellung A2 powoli znika z krajobrazu, tylko nieliczne obiekty żelbetowe przypominają jeszcze o jej istnieniu. Na terenie gminy Chełmiec znajdują się obiekty typu Regelbau 668 w Niskowej, Regelbau 701 w Biczycach Dolnych i kilkanaście Ringstand 58c.

Schron bierny typu Regelbau 668 - Niskowa

Tego typu schron był schronem biernym, co oznacza, że przeznaczony był do ukrycia się żołnierzy, a nie przeznaczonym bezpośrednio do prowadzenia walki. Najczęściej był budowany w głównych punktach oporu tzw. ,,Stuzpunkt”, a zaprojektowany około 1942 r. Regelbau 668 był zaprojektowany na podstawie kwadratu o wymiarach 7,65 x 7,65 m. przy czym grubość ścian zewnętrznych i stropu wynosiła 1,5 m., a wysokość 4,4 m.

Do budowy obiektu było potrzebne około 210-230 m³ betonu, 23 tony stali zbrojeniowej i dodatkowo około 3,7 tony stali do zbrojenia samego stropu. Schron był wyposażony w trzy pomieszczenia, na które to składało się wejście z przedsionkiem na skażoną odzież, śluza przeciwgazowa z gazoszczelnymi drzwiami, oraz izba żołnierska dla załogi.

Podstawowa wersja była wyposażona w wentylator, zespół filtrów przeciwagazowaych, zawór nadciśnieniowy, drzwi przeciwgazowe, piec typu „koza”, lóżka piętrowe drewniane lub stalowe, lub składane przykręcone do ścian, drewniany stolik i krzesła, opcjonalnie oświetlenie elektryczne, lub lampy naftowe i karbidowe, świeczki, latarki, telefon forteczny wraz z łącznicą. Schron posiadał także wyjście ewakuacyjne, oraz wylot rury odprowadzającej spaliny z pieca, a także wysuwane anteny do radiostacji.

W czasie wojny budowano kilka wersji tego rodzaju schronu, które w zależności od zastosowania były przeznaczone do pomieszczenia sześciu lub dziewięciu żołnierzy. Istniały np. schrony wyposażone w peryskop, które służyły jako schrony dowodzenia, lub schrony amunicyjne, lub jako zbiorniki na wodę, lub jako pomieszczenia przeznaczone dla agregatu maszynowego. Zdarzały się też kompilacje, czyli połączenie schronu biernego Regelbau 668 z przylegającym do niego schronem bojowym typu Ringstand 58 c.

Schrony R668 i R58c nie stanowiły jednak wspólnej bryły, lecz były od siebie oddzielone dylatacją. W takim przypadku istniała możliwość poza przeznaczeniem biernym również możliwość wykorzystania bojowego schronu, można było prowadzić obronę przeciwpiechotną i przeciwpancerną przy zastosowaniu różnych konfiguracji uzbrojenia. Pomiędzy obiektami przeprowadzona była linia komunikacyjna przez co można było skoordynować obronę na danym odcinku pomiędzy poszczególnymi obiektami.  

Schron bierny Regelbau 701 w Biczycach Dolnych

Tego typu schron był schronem biernym, co oznacza, że przeznaczony był do ukrycia armat przeciwpancernych lub przeciwlotniczych, czy haubic, a nie był przeznaczony bezpośrednio do prowadzenia walki. Schron, w różnych konfiguracjach  przeznaczony był do przechowywania od 1 dużego do 4 małych dział, nie posiadał żadnych pomieszczeń pomocniczych.

Najczęściej był budowany w głównych punktach oporu tzw. ,,Stuzpunkt”. Konstrukcja schronu była bardzo prosta, zbudowana na planie prostokąta o wym. 12,60 m. x 6,70 m. Do jego budowy zużywano około 250-310 m³ betonu w zależności od wersji obiektu. Grubość stropu i ścian bocznych wynosiła 2 m. Jedyną funkcją tego obiektu było zabezpieczenie przed zniszczeniem ukrytego wewnątrz dużego działa, lub kilku mniejszych wraz z zapasem amunicji oraz ewentualne zapewnienie ukrycia dla jego załogi.

Schron składał się z jednego pomieszczenia, które było zamykane dwudzielnymi drzwiami pancernymi lub drewnianymi. Schron wewnątrz był dzielony w poziomie na dwie części, miał montowany specjalny podest  na wys. 0,6 m. nad posadzką. Podest był montowany z bali drewnianych umieszczanych w odpowiednio przygotowanych poziomych wnękach - prowadnicach znajdujących się na całej długości ścian bocznych schronu.

Dzięki takiemu rozwiązaniu uzyskiwano miejsce na składowanie amunicji. Schron nie posiadał żadnego dodatkowego wyposażenia, a w jego najbliżej okolicy przeważnie budowano schron bierny dla załogi np. typu Regelbau 668, jednak oba obiekty były oddalone od siebie. Właśnie z takim modelowym przykładem mamy do czynienia jeśli chodzi o schrony zlokalizowane w Niskowej i Biczycach Dolnych.

Załoga schronu Regelbau 701 miała za zadanie wytoczyć z niego działo na uprzednio przygotowane odkryte stanowisko ogniowe, prowadzić ogień, a w razie konieczności ukryć działo w schronie w celu utrudnienia lokalizacji stanowiska. 

Schron bojowy Ringstand 58c 

Schron bojowy, zwany też potocznie ,,Tobrukiem” miał oznaczenie jako schron typu Bauform 201. Schron tego typu był najbardziej popularny i najczęściej stosowany i występujący na linii Stellung A2. Tego typu konstrukcja została po raz pierwszy użyta w Afryce, gdzie zastosowano ją podczas walk o obronę Tobruku, stąd powstała jego potoczna nazwa. Największą zaletą tego typu schronów były jego małe wymiary, wynoszące 3,70 m. x 2,35 m. x 2,75 m. Grubość ścian i stropu wahała się w zależności od wersji i wynosiła od 0,6 m. do 0,8 m. Do budowy tego typu obiektu było potrzebne około 11 m³ betonu i około 0,7 tony stali zbrojeniowej. 

Schron ten miał kilka wersji, jednak w Polsce najbardziej rozpowszechniona jest jego wersja „c”. Schron ten składał się z dwóch pomieszczeń, znajdujących się na różnych poziomach, połączonych ze sobą schodami. Dolne pomieszczenie służyło do składowania amunicji, oraz było wyposażone w piec grzewczy, natomiast górne w zależności od wersji było przeznaczone do obsługi karabinu maszynowego typu MG 34 lub MG 42, lub do obsługi lekkiego granatnika, czy moździerza, były też wersje przystosowane pod wieże czołgowe, czy miotacze płomieni, lub urządzeń do komunikacji, łączności świetlnej.

W wersji przystosowanej dla karabinu maszynowego w wyższym pomieszczeniu w jego stropie był otwór o średnicy 0,8 m. a w nim zamontowana stalowa listwa, na której montowano specjalną obrotową lawetę wraz z karabinem maszynowym co umożliwiało prowadzenie ognia w zakresie ostrzału 360 stopni, bywało też wyposażenie w postaci lornetki nożycowej. Schron posiadał bardzo dobre właściwości obronne, cały był obsypany ziemią, lub po prostu wkopany w całości w ziemię, co powodowało, że ponad powierzchnię terenu nie wystawał żaden element, był bardzo dobrze zakamuflowany. Schron był obsługiwany przez załogę składającą się z dwóch żołnierzy, strzelca i amunicyjnego.

ppor. rez. mgr Paweł Terebka - Polskie Towarzystwo Historyczne, oddział Nowy Sącz