Przyczyny i skutki globalnych nierówności w dostępie do zasobów

Pierwszym zasadniczym czynnikiem wpływającym na globalne nierówności w dostępie do zasobów są nierówności ekonomiczne. W dzisiejszym świecie kapitalistycznym wielkie korporacje, które kontrolują zasoby naturalne i technologiczne, mają ogromny wpływ na gospodarkę światową.

Koncentracja bogactwa w rękach niewielkiej grupy osób lub firm powoduje, że ogromna część dochodów generowanych przez globalną produkcję przypada na niewielki odsetek społeczeństwa, podczas gdy reszta ludności, w tym miliony osób mieszkających w krajach rozwijających się, pozostaje w skrajnym ubóstwie. Systemy ekonomiczne często nie sprzyjają rozwojowi równomiernego dostępu do zasobów, wręcz przeciwnie, często faworyzują one tych, którzy już posiadają znaczne zasoby, co skutkuje jeszcze większym pogłębieniem dystansu między bogatymi a biednymi. Takie nierówności ekonomiczne prowadzą do dysproporcji w dostępie do edukacji, zdrowia, żywności czy mieszkalnictwa, utrwalając nierówności społeczne i uniemożliwiając milionom ludzi wyjście z biedy i uzyskanie równych szans na rozwój.

Istotnym czynnikiem przyczyniającym się do powstawania omawianych nierówności są kwestie polityczne. Korupcja, brak przejrzystości i sprawiedliwości władzy sprawiają, że zasoby często są wykorzystywane w sposób nieefektywny i niesprawiedliwy. W wielu krajach, zwłaszcza rozwijających się, walka z korupcją staje się niezwykle trudnym zadaniem. Korupcja na różnych szczeblach administracji publicznej prowadzi do nielegalnego przekazywania zasobów lub do wykorzystywania ich w interesie prywatnym, kosztem dobra publicznego. Środki finansowe, przeznaczone na inwestycje społeczne czy infrastrukturę, często trafiają do kieszeni nielicznej elity politycznej, podczas gdy społeczeństwo cierpi z powodu niedofinansowania edukacji, opieki zdrowotnej czy programów socjalnych. Brak przejrzystości i sprawiedliwości w zarządzaniu zasobami przyczynia się do utrwalania nierówności społecznych oraz pogłębiania dystansu między elitą polityczną a zwykłymi obywatelami. W rezultacie zasoby, które mogłyby służyć dobrobytowi społeczeństwa jako całości, są rozdysponowywane niesprawiedliwie, co zaostrza globalne nierówności i utrudnia realizację zrównoważonego rozwoju na całym świecie.

Trzecią istotną przyczyną globalnych nierówności w dostępie do zasobów jest brak równego dostępu do edukacji i opieki zdrowotnej. Osoby z mniejszych społeczności lub biednych regionów często mają ograniczony dostęp do wysokiej jakości edukacji i opieki zdrowotnej, co prowadzi do reprodukcji ubóstwa i braku równych szans w społeczeństwie. Brak inwestycji w edukację uniemożliwia jednostkom rozwijanie swojego potencjału intelektualnego i umiejętności, co ogranicza ich możliwości na rynku pracy oraz dostęp do lepszych warunków życia. Nierówności w dostępie do opieki zdrowotnej prowadzą do pogłębiania się różnic w stanie zdrowia między bogatymi a biednymi. Osoby z ograniczonym dostępem do opieki zdrowotnej mają większe ryzyko chorób, a brak leczenia prowadzi do eskalacji problemów zdrowotnych, co z kolei utrudnia im zdobycie wykształcenia i aktywny udział w życiu społecznym. Edukacja i zdrowie są nie tylko fundamentalnymi prawami człowieka, ale także kluczowymi czynnikami umożliwiającymi jednostkom rozwijanie swojego potencjału oraz przyczyniającymi się do wzrostu gospodarczego i społecznego. Dlatego też konieczne jest podejmowanie działań mających na celu zapewnienie równego dostępu do wysokiej jakości edukacji i opieki zdrowotnej dla wszystkich członków społeczeństwa, aby móc skutecznie zwalczać globalne nierówności i budować bardziej sprawiedliwe społeczeństwa.

Skutki globalnych nierówności w dostępie do zasobów są niezwykle rozległe i dotykają wielu aspektów życia społecznego i gospodarczego. Wzrost ubóstwa to jedno z najbardziej widocznych następstw tego zjawiska. Ludzie znajdujący się w sytuacji ekonomicznej dysproporcji często borykają się z brakiem podstawowych środków do życia, takich jak żywność, woda pitna czy dostęp do mieszkania. Brak równych szans również jest powszechnym skutkiem nierówności w dostępie do zasobów. Osoby z ubogich lub marginalizowanych społeczności mają ograniczone możliwości edukacyjne i zawodowe, co utrwala cykl ubóstwa i ogranicza ich szanse na poprawę warunków życia.

Konflikty społeczne są częstym efektem globalnych nierówności. W społeczeństwach, gdzie różnice między bogatymi a biednymi są szczególnie widoczne i pogłębiają się, rośnie niezadowolenie społeczne. To może prowadzić do protestów społecznych, demonstracji, a nawet powstań czy rewolucji. Konflikty na tle społecznym i ekonomicznym stanowią poważne zagrożenie dla stabilności politycznej i społecznej wielu regionów świata.

Migracje masowe są kolejną negatywną konsekwencją globalnych nierówności. Ludzie z krajów o niskim poziomie życia często szukają lepszych warunków w innych regionach, gdzie szanse na poprawę sytuacji materialnej są większe. Takie migracje mogą prowadzić do problemów społecznych, ekonomicznych i politycznych zarówno w miejscach docelowych, jak i w miejscach, z których wywędrowali migranci.

Degradacja środowiska naturalnego to kolejny efekt związany z nierównościami w dostępie do zasobów. Wielkie korporacje i bogaci inwestorzy często nadużywają zasobów naturalnych w celu osiągnięcia zysku, ignorując przy tym ekologiczne konsekwencje swoich działań. Tymczasem, ludzie biedni, którzy są najbardziej zależni od ekosystemów naturalnych, cierpią najbardziej z powodu degradacji środowiska, co prowadzi do dalszego pogłębiania się nierówności społecznych i ekonomicznych.

Skutki globalnych nierówności w dostępie do zasobów są wielopłaszczyznowe i wymagają kompleksowego podejścia zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Działania mające na celu zmniejszenie tych nierówności są kluczowe dla budowy bardziej sprawiedliwego i zrównoważonego społeczeństwa oraz dla zapewnienia lepszej przyszłości dla wszystkich ludzi na Ziemi.

Bibliografia:

• 1. M. Kaniewska, Zmiany klimatyczne jako czynnik pogłębiający nierówności społeczne., Journal of Modern Science 2:439-452, 2013;
• 2.P. Krajewski, Odpowiedzialność za dostęp do zasobów biologicznych [w:] Elżbieta Zębek i Michał Hejbudzki (red.): Odpowiedzialność za środowisko w ujęciu normatywnym, Olsztyn 2017
• 3. G. Haber, Nierówności społeczne jako problem globalny w XXI wieku, ze szczególnym
• uwzględnieniem państw peryferyjnych w światowym systemie społeczno-ekonomicznym, [w:]
• M.W. Solarz (red.), Polska geografia polityczna wobec problemów i wyzwań współczesnej
• Polski i świata. Wybrane problemy, Toruń 2012.
• 4.https://www.national-geographic.pl/artykul/spoleczne-nierownosci-nowym-globalnym-zagrozeniem, dostęp 21.03.2024

Jakub Bieńkowski, ISW, Fot. Kaskar5Z7/Pixabay.com - zdjęcie ilustracyjne.