Aż trudno uwierzyć, czym się to skończyło. Zaczęło się w domu od czekolady…

Orion to nie tylko gwiazdozbiór, ale również legendarna marka słodyczy, którą kojarzą całe pokolenia Czechów i Słowaków od swoich najwcześniejszych lat. Cukiernik, przemysłowiec i biznesmen w branży spożywczej, František Maršner, oraz jego żona Albína założyli firmę Orion już w 1896 roku i czekoladzie poświęcili całe swoje życie. Tak naprawdę, początki „słodkiego sukcesu” firma zawdzięcza pasji Albíny Maršner, która produkowała słodycze o orientalnym smaku, potwierdzając tak francuskie powiedzenie, że za wszystkim stoi kobieta - Cherchez la femme.

To właśnie ona zaraziła swoją pasją męża Františka, który rozszerzył już w 1891 roku produkcję o dalsze produkty, między innymi: chałwę i rahat. Po pięciu latach domowa manufaktura okazała się już nie wystarczająca, aby sprostać rosnącym oczekiwaniom konsumentów, w związku z czym małżonkowie zdecydowali się na budowę nowej fabryki w 1896 roku. Firma nosiła jeszcze wówczas dosyć skomplikowaną i nieatrakcyjną z punktu widzenia dzisiejszego marketingu nazwę: Fabryka słodyczy orientalnych A. Maršner, fabryka główna Královské Vinohrady, oddział w Pradze.

Rok później w 1897 František Maršner produkował swoje czekolady za pomocą maszyny Lehmann. Firma ta również zrealizowała projekt wnętrz i wyposażenia całej fabryki.

W 1902 roku został zarejestrowany znak towarowy Maršnerova reformní čokoláda. Czekolada ta  była zachwalana jako bardzo korzystna dla zdrowia człowieka. Oprócz walorów smakowych wymieniano zawartość wapnia, żelaza, teobrominy, ale także co ciekawe cukier, rekomendowany wówczas jako korzystny dla dzieci, młodzieży i osób w okresie rekonwalescencji. Wartość odżywczą 85 g czekolady w tym czasie porównywano z wartością odżywczą 100-250 g mięsa lub 4 jajek. Lekarze z Pragi i Wiednia potwierdzili korzystny wpływ czekolady na piśmie.

Firma produkowała nie tylko czekoladę, ale również znane dziś powszechnie czekoladowe małe cukierki przypominające swoim kształtem soczewicę. Tak, mowa jest o produkcie Lentilky, które produkowane są już od 1907 roku. W Czechach były one produkowane nieprzerwanie przez 114 lat, aż do roku 2021, kiedy to ich produkcję przeniesiono do niemieckiego Hamburga.

Głównym powodem przeniesienia produkcji z Czech do Niemiec, według słów rzecznika firmy Nestlé Česko, będącej od 2004 roku właścicielem Orion była: „Harmonizacja receptury z naszą marką Smarties, na którą zdecydowaliśmy się na podstawie wyników preferencyjnych testów wśród konsumentów. W teście, w którym daliśmy ludziom do spróbowania oba warianty, oryginał i nowy produkt, stwierdziliśmy, że obydwa jednakowo im smakują i są dla nich równie akceptowalne.“

Zaletami nowego produktu miała być zmniejszona zawartość cukru, przy jednoczesnym zwiększeniu zawartości mleka i czekolady. Dalszym powodem relokacji firmy do Niemiec jest dążenie firmy Nestlé Česko do obniżenia kosztów utrzymania technologii produkcyjnych i lepsze wykorzystanie mocy produkcyjnych w fabryce w Hamburgu. Przeważyć miał fakt, że tylko niemiecka fabryka posiada odpowiednią technologię produkcji opakowań papierowych, która przyczyni się do realizacji zobowiązań Nestlé w zakresie redukcji odpadów z tworzyw sztucznych bez dodatkowych inwestycji w zakresie modernizacji linii produkcyjnej.

Lentilky pakowano do papierowych tubek również w Czechach, ale według słów rzecznika Roberta Kičina: „Niektóre z nich zawierały plastikowe części” a dodatkowo „W naszym czeskim zakładzie, w przeciwieństwie do niemieckiego, nie mamy technologii, która pozwoliłaby nam zastąpić je papierowymi.“

Pytanie brzmi, czy tylko realna troska o środowisko zadecydowała o przeniesieniu produkcji do Niemiec, ale to już jest temat na inną dyskusję.

Wracając do początków firmy Orion: już w 1903 roku przetwarzała 10% importu ziarna kakaowego w skali całych Austro-Węgier, a w kolejnych latach rozwijała się na tyle prężnie, że liczba pracowników wzrosła do 800.

Rok 1912 przyniósł pogorszenie sytuacji finansowej ze względu na wzrost cen ziarna kakaowego o 40% i wysokie ceny cukru, czego efektem było ustąpienie z funkcji dotychczasowego dyrektora, Františka Maršnera. Jego miejsce zajął Milan Čapek, który postanowił zmodernizować produkcję. Najpierw pojechał do Londynu, Bristolu, Paryża, Halle oraz Drezna, aby zaznajomić się z najnowszymi trendami i nowoczesnymi technikami produkcji czekolady. Od początku dążył do podwojenia produkcji i poprawy jakości czekolady. Kładł nacisk na zakup nowoczesnych maszyn, które miały poprawić miękkość czekolady.

Swoją obecną nazwę Orion zyskał w 1914 roku, kiedy to została dokończona budowa nowej fabryki. Wybuch pierwszej wojny światowej zahamował rozwój firmy. W 1915 roku ziarno kakaowe podrożało pięciokrotnie, a rok później nie można było go już kupić. Znaczący rozwój produkcji nastąpił dopiero w 1921 r., kiedy cena cukru spadła o połowę, a ceny ziarna kakaowego spadły do wartości najniższej od 10 lat. Spadające ceny, nadzwyczajny popyt i nowe maszyny w warsztatach fabryki doprowadziły do rekordowego wzrostu produkcji, zwiększając ją prawie dwukrotnie w porównaniu z rokiem poprzednim.

Gwiazda, będąca obecnie symbolem firmy, pojawiła się na opakowaniach słodyczy w 1921 roku. Wówczas to w Orionie zatrudniono młodego malarza Zdenka Rykra, który miał zadbać o stronę wizualną. Gwiazda jego autorstwa świeci na wszystkich produktach już ponad 100 lat.

Jednym z najpopularniejszych i najdłużej (od 1923 roku) produkowanych w Orionie słodyczy jest znany w Czechach i na Słowacji czekoladowy batonik Kofila. W 1944 roku rozpoczęła się produkcja kolejnej legendy – batonika Margot. Firma od początku stawiała na rozwój i starała się dotrzymać kroku nowoczesnym technologiom, czego wynikiem był zakup komputera Minsk 22 już w 1966 roku. Orion był pierwszą firmą z branży spożywczej w Czechosłowacji, która zdecydowała się na taką inwestycję.

W 1975 roku rozpoczęto produkcję flagowego produktu Oriona, doskonale znanej również w Polsce czekolady Studentská pečeť.

Rok 1980 przyniósł kolejną bardzo popularną za naszą południową granicą czekoladową przekąskę o nazwie Deli.

Czekolada Studentská pečeť przeżyła swój renesans w 2004 roku, kiedy to na półki sklepowe trafiła nowa wersja, w postaci białej czekolady. Dwa lata później asortyment został rozszerzony o czekoladę wiśniową.

Większość produktów pod marką Orion jest produkowana w fabryce Zora w mieście Ołomuniec, w której obecnie pracuje około 750 osób, a dodatkowo do swoich produktów firma stara się wykorzystywać głównie cukier i mleko pochodzące z Czech i ze Słowacji, aby dzięki temu wspierać miejscowe rolnictwo i cukiernictwo.

Gorzej jest z kakao, którego jak wiadomo w Czechach i na Słowacji wyprodukować nie można. Właśnie dlatego firma Nestlé stworzyła „kakaowy plan“, którego celem, poza pozyskiwaniem kakao, jest poprawa życia osób zatrudnionych na plantacjach kakaowca oraz ich rodzin, z naciskiem na zwalczanie pracy dzieci, promowanie zalesiania i poprawę jakości ziarna kakaowego.

Bogata historia firmy Orion prezentowana jest m.in. w Muzeum czekolady i marcepanu w mieście Tábor. Martin Barčík ISW