Paraliż senny - czym jest i jakie są jego przyczyny

Paraliż senny to parasomnia, która pojawia się nagle, najczęściej po wybudzeniu. Osoba, która go doświadcza nie może poruszać żadną z części swojego ciała, a jednocześnie jest świadoma tego, co dzieje się wokół niej. Zjawisku temu towarzyszy ogromny niepokój oraz lęk, mimo, iż nie jest to stan zagrażający życiu. Każdy, kto zastanawia się czy można umrzeć przez paraliż senny może być spokojny, gdyż mimo tego, że wywołuje on ogromny strach i przerażenie to nie jest niebezpieczny dla życia czy zdrowia. Paraliż trwa najczęściej kilka minut i samoistnie ustępuje. Może także zostać przerwany przez osoby trzecie poprzez delikatne dotknięcie lub poruszenie.

Paraliż senny może pojawić się u każdej osoby, gdyż nie do końca znane są konkretne jego przyczyny. Szacuje się jednak, że największe ryzyko jego pojawienia się występuje u osób cierpiących na zaburzenia lękowe, borykających się z niską jakością snu oraz nadużywających alkoholu. Na zwiększone ryzyko wystąpienia paraliżu narażeni są również pacjenci z depresją, bezdechem sennym oraz narkolepsją.

Nawet 50 proc. osób z narkolepsją zmaga się bowiem również z nawracającym regularnie paraliżem sennym. Według przeprowadzonych badań może być on również związany z występowaniem stresu pourazowego. Występuje on także u osób, które nieregularnie śpią ze względu np. na pracę na zmiany. W pewnym stopniu może być on również związany z predyspozycjami genetycznymi. Może pojawić się w każdym wieku, ale pierwsze ataki pojawiają się najczęściej w dzieciństwie lub okresie dojrzewania. W okresie dorosłości napady paraliżu stają się zdecydowanie częstsze oraz bardziej gwałtowne.

Jakie są objawy paraliżu sennego?

Najważniejszym objawem paraliżu sennego jest niemożność wykonania jakiegokolwiek ruchu. Nie możesz ruszać swoim ciałem. Masz poczucie, że utraciłeś nad nim kontrolę. Jednocześnie Twoja świadomość jest całkowicie zachowana. Możesz także normalnie oddychać. Paraliż senny pojawia się podczas zasypiania lub w momencie przebudzania, gdy przechodzisz z fazy snu w stan czuwania.

Podczas paraliżu sennego możesz odczuwać również inne objawy:

• uczucie bezwładnego spadania,
• nieprzyjemne doznania psychiczne (np. halucynacje dźwiękowe, wzrokowe lub somatyczne),
• szybsze ruchy gałek ocznych,
• wrażenie dzwonienia w uszach.

Niemal zawsze pojawia się strach, a niekiedy także panika. Czujesz przyspieszone bicie serca, jest ci nieprzyjemnie, wydaje ci się, że masz trudności ze złapaniem oddechu. W rzeczywistości oddech nie jest zaburzony. Mimo pojawienia się uczucia strachu, paraliżu sennego nie możesz mylić z inną parasomnią, jaką są lęki nocne.

Czym jest spowodowany paraliż senny?

Nauka nie jest jeszcze jednomyślna co do tego, jak dokładnie i dlaczego występuje paraliż senny. Jednak powszechnie akceptowaną teorią jest to, że zjawisko jest kontynuacją naturalnego paraliżu mięśni, który występuje w fazie REM. Jest to faza snu, która trwa około dwóch godzin i charakteryzuje się szybkimi ruchami gałek ocznych. To właśnie podczas tej fazy snu ciało sztywnieje, by w rzeczywistości nie wykonywać ruchów i przypadkowo się nie zranić.

W przypadku zjawiska paraliżu sennego ten stan fizyczny występuje już wtedy, gdy nawet dobrze nie zaśniesz lub paraliż po prostu trwa po przebudzeniu. Sen REM przechodzi w stan czuwania i eliminuje wyraźny rozdział między fazą REM a fazą przebudzenia. Paraliż mięśni jest spowodowany nieprawidłowym przekazywaniem sygnałów w pniu mózgu podczas snu REM. W rezultacie żadne polecenia nie docierają do rdzenia kręgowego, a mięśnie nie otrzymują żadnych instrukcji aktywujących. Poza oczami i oddechem mięśnie pozostają w stanie unieruchomionym. Świadomemu doświadczeniu paraliżu w fazie REM towarzyszą często koszmarne halucynacje.

Leczenie paraliżu sennego

Należy wiedzieć, że paraliż senny sam w sobie to nie jest jednostka chorobowa. Nie oznacza to jednak, że nie można wprowadzać prób walki z tym zjawiskiem. Przede wszystkim należy sprawdzić, czy pacjent nie myli paraliżu sennego z niektórymi schorzeniami, które mogą być dla niego groźne. W tym celu najlepiej zgłosić się do neurologa. Ten zleci zapewne badanie EEG, by sprawdzić, czy przyczyną dolegliwości nie jest padaczka. Konieczne mogą być również inne badania wykluczające niektóre niebezpieczne schorzenia, w tym bezdech senny. 

By zredukować pojawianie się paraliżu sennego, warto szczególnie skupić się na higienie snu, ograniczyć ilość elektroniki i światła niebieskiego przed snem, a także zrezygnować z alkoholu czy substancji odurzających. Sprawdzić mogą się także techniki relaksacyjne, zachowanie rutyny godzinowej zasypiania i budzenia się, a także zadbanie o wygodę wypoczynku. W niektórych przypadkach konieczna będzie również wizyta u psychologa i wdrożenie dobranej przez niego indywidualnie dla pacjenta terapii. Jeśli chodzi o paraliż senny, leczenie farmakologiczne zazwyczaj nie jest praktykowane. Leki wprowadza się jednak czasem w przypadku jednoczesnego stwierdzenia zaburzeń psychicznych takich jak depresja czy stany lękowe.

Co zrobić, aby paraliż senny nie powracał?

Istnieje kilka prostych nawyków, które mogą zapobiegać nawrotom paraliżu sennego. Należy zadbać o wyeliminowanie czynników, które mogą go wywołać. Istotne jest zachowanie higieny snu – zasypianie o regularnych porach, odpowiednia długość snu, wietrzenie pokoju przed zgaszeniem światła, spanie w świeżej pościeli, a także relaks przed snem w postaci książki, łagodnych ćwiczeń fizycznych lub medytacji. 

W przypadku przewlekłego stresu, napięcia emocjonalnego czy uzależnień, niezbędna może się okazać wizyta u lekarza psychiatry, który w razie konieczności zaordynuje odpowiednie leki poprawiające jakość snu. 

Zobacz też: Jak rozpoznać przepuklinę kręgosłupa i kiedy udać się do lekarza?

Jeśli paraliż senny nawraca mimo zastosowanych porad, a jego doświadczenie wciąż jest traumatyczne, należy zgłosić się do lekarza neurologa, który na podstawie odpowiednich badań i wywiadu wykluczy lub potwierdzi obecność innych chorób, z którymi paraliż senny może być mylony (np. padaczka lub bezdech senny), i w ten sposób pokieruje dalszym leczeniem.

[email protected],  fot. www.freepik.com