Osteoporoza - co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Osteoporoza to układowa choroba szkieletu charakteryzująca się niską masą kostną, upośledzoną tkanką kostną, a w konsekwencji zwiększoną jej łamliwością i podatnością na złamania. Najczęściej dotyczą kręgosłupa, kości przedramienia i szyjki kości udowej, ale mogą wystąpić również w innych lokalizacjach. 

Kości zdrowego człowieka są bardzo wytrzymałe mechanicznie i łamią się dopiero pod wpływem dużych sił. Kości chorego z osteoporozą są tak osłabione, że łamią się przy banalnym upadku w domu, a nawet bez urazu, podczas normalnego spaceru. 

Bardzo wiele osób dopiero wtedy dowiaduje się, że choruje na osteoporozę. Warto wiedzieć, że zanik tkanki kostnej nie boli i postępuje bezobjawowo, stopniowo osłabiając kości.
Osteoporoza jest typową chorobą starszych ludzi – najbardziej narażone na nią są osoby po 70. roku życia oraz kobiety po okresie menopauzy. Według statystyk w Polsce zdiagnozowano ją u około 4 mln pacjentów.

Osteoporoza – przyczyny

Podstawowym powodem gorszej kondycji kości i ich łamliwości jest niedobór wapnia w organizmie. Wapń, a dokładniej siatka kolagenowa z soli wapnia, odpowiada za strukturę kości i ich wytrzymałość. Zrzeszotnienie kości, czyli osteoporoza, powstaje gdy naturalna przyswajalność wapnia w organizmie człowieka spada. Co za tym idzie, gości nie mają tak gęstej struktury i są podatne na złamania.

Czynniki ryzyka występowania osteoporozy

Istnieje kilka ważnych aspektów naszego zdrowia, na które powinniśmy zwrócić uwagę. Niektóre z nich są możliwe do wyeliminowania. O jakich czynnikach mowa? Są to przede wszystkim

• Wiek (ludzki szkielet traci masę naturalnie od 25.-30. roku życia).
• Płeć (kobiety chorują częściej).
• Zmiany hormonalne (menopauza).
• Obciążenia genetyczna – występowania osteoporozy w rodzinie.
• Choroby nerek, tarczycy, zaburzenia trawienia i wchłaniania składników pokarmowych.
• Wysokie spożycie alkoholu, palenie papierosów.
• Niewielka aktywność fizyczna.
• Dieta uboga w wapń.
• Niedobory witaminy D.
• Niektóre leki sterydowe.

Dodatkowo na niekorzyść działa również niezdrowy styl życia, w tym mała aktywność fizyczna, palenie papierosów czy nadużywanie alkoholu oraz leków.

Osteoporoza – objawy

Osteoporoza nie bez przyczyny jest nazywana złodziejem kości. To podstępna choroba, która przez długie lata rozwija się bezobjawowo i bywa wykrywana przypadkiem, podczas badań profilaktycznych albo dopiero wtedy, gdy u pacjenta pojawią się pierwsze załamania.

To właśnie złamania kości – m.in. kręgów odcinka piersiowo-lędźwiowego, szyjki kości udowej, kości promieniowej oraz żeber – są głównym objawem osteoporozy. Powstają one na skutek niegroźnych na pozór urazów (lekkiego uderzenia, przypadkowego upadku, potknięcia się), które u zdrowego człowieka skończyłyby się co najwyżej lekkim stłuczeniem czy krwiakiem. Na skutek znacznego osłabienia tkanki kostnej złamania te, niestety, źle się goją, są obarczone ryzykiem powikłań, a chorzy potrzebują stałej opieki. Według niektórych statystyk z powodu powikłań aż 20% chorych z osteoporotycznymi złamaniami kości udowej umiera w ciągu sześciu miesięcy po złamaniu, a ponad 50% – w ciągu następnego roku.

W zaawansowanych stadiach obserwowane są także inne objawy osteoporozy: ograniczenie ruchomości kręgosłupa, zmniejszenie wzrostu (nawet do 4 centymetrów), zmiany postawy, ostre bóle kręgosłupa, także w spoczynku. Mogą pojawiać się zniekształcenia szkieletu, np. kifoza kręgosłupa (tzw. wdowi garb), a nawet zaburzenia pracy układu krążenia czy układu pokarmowego.

Jak diagnozuje się osteoporozę?

Rozpoznanie osteoporozy najczęściej zaczyna się od wywiadu lekarskiego. Po pierwszym „podejrzanym” złamaniu lub jeszcze wcześniej specjalista analizuje obecność ewentualnych czynników ryzyka. To pozwoli podjąć dalsze kroki w celu zdiagnozowania choroby.

Kolejnym etapem jest skierowanie na badania. Najpopularniejszym sposobem wykrycia osteoporozy jest densytometria, czyli badanie gęstości kości. Wykonuje się je za pomocą densytometru działającego z wykorzystaniem promieni rentgenowskich. Pozwala na wykrycie stopnia sporowacenia masy kostnej. Pomiar ten jest bezbolesny i dotyczy najczęściej podstawy kości udowej oraz lędźwiowego odcinka kręgosłupa.

Oprócz tego możliwe jest również przeprowadzenie testów moczu i krwi pod kątem markerów kostnych. Mierzą one rozpad oraz tworzenie się kolagenu w tkankach. Dodatkowo lekarze często zlecają wykonanie badań pod kątem poziomu wapnia oraz witaminy D.

Osteoporoza – leczenie

Leczenie osteoporozy ma na celu zapobieganie złamaniom: pierwszego u osób, u których jeszcze nie wystąpiły, oraz kolejnych – u tych, u których już je zdiagnozowano. Terapia obejmuje poprawę wytrzymałości kości, ograniczenie czynników ryzyka oraz zapobieganie upadkom.

W zależności od zaleceń lekarskich pacjenci muszą m.in. przez wiele lat przyjmować środki antyresorpcyjne, które wpływają na procesy zachodzące podczas przebudowy tkanki kostnej. Biorą również leki anaboliczne, które wspomagają tworzenie się tkanki kostnej. Bardzo ważna jest odpowiednia dieta, bogata we wszystkie niezbędne witaminy oraz minerały, w tym wapń. Ponieważ w żywności znajdują się jedynie niewielkie ilości witaminy D, a w okresie jesienno-zimowym w Polsce nie ma szans na jej prawidłową syntezę pod wpływem promieniowania słonecznego, konieczna jest jej regularna suplementacja.

Leczenie osteoporozy to również zapobieganie upadkom i urazom, które mogłyby powodować kolejne złamania. Seniorzy mogą więc korzystać ze sprzętu ułatwiającego poruszanie się (kule, balkoniki), w ich mieszkaniach powinny się znaleźć poręcze i uchwyty umożliwiające np. bezpieczne skorzystanie z toalety czy kąpiel. Należy również leczyć wszelkie choroby, które mogłyby powodować omdlenia i upadki.

Zobacz też: To choroba pocałunków. Objawy, badania i leczenie mononukleozy zakaźnej

Aktywność fizyczna i suplementacja w trakcie choroby

W osteoporozie istotna jest odpowiednia dieta wsparta suplementacją. Nie może w niej zabraknąć białka, magnezu, potasu i wapnia. Ponadto, niezwykle istotna jest suplementacja witaminy D. Niestety, w naszej szerokości geograficznej brak słońca powoduje, iż nasze ciała nie są w stanie wytworzyć dostateczną ilość witaminy D. A jest ona potrzebna, ponieważ uczestniczy w wchłanianiu wapnia z przewodu pokarmowego. Warto jednak pamiętać, aby suplementację należy przeprowadzać pod ścisłą kontrolą lekarza. Nadmiar wapnia w organizmie może mieć negatywne skutki i prowadzić do zwapnienia naczyń krwionośnych.

[email protected],  fot.www.freepik.com