Nie musisz być obywatelem Republiki Słowackiej, aby móc głosować w wyborach

Po naznaczeniu naszego społeczeństwa przez poprzedni reżim, gdy można było go określić jako w pewnym sensie politycznie apatyczne, pojawiło się nowe wyzwanie. Wyzwanie utworzenia takiego systemu politycznego, który uwzględniałby wymagania wynikające z nowo powstałego społeczeństwa.

Wzorem dla kształtującego się systemu demokratycznego pod wieloma względami była Republika Czechosłowacka. Właśnie w takim duchu były uchwalone pierwsze ordynacje wyborcze oraz przyjęte pierwsze ustawy regulujące bezpośrednie wybory do Słowackiej Rady Narodowej (później: Rady Narodowej Republiki Słowackiej), a także do organów gminnych oraz miejskich.

Faktem jest to, że poszczególne ordynacje wyborcze również zostały poddane wielu zmianom i poprawkom od czasu powstania niepodległej Republiki Słowackiej. Na ich kształt miała wpływ między innymi decyzja Sądu Konstytucyjnego. Obecnie prawo wyborcze na Słowacji jest regulowane przez Konstytucję Republiki Słowackiej oraz ustawy dodatkowe.

W celu wyborów deputowanych do Rady Narodowe Republiki Słowackiej stosuje się system list z jednym 150-mandatowym okręgiem wyborczym oraz powiązanymi listami kandydatów. Wyborca może oddać głos wyłącznie na konkretną listę kandydatów z partii politycznej lub koalicji, na której może zaznaczyć kółkiem maksymalnie czterech kandydatów (tzw. głosowanie preferencyjne).

Takie głosy są brane pod uwagę wyłącznie wtedy, gdy dany kandydat uzyskał w głosowaniu preferencyjnym przynajmniej 3 procent całkowitej liczby głosów oddanych na daną partię polityczną. W razie spełnienia tego warunku pod uwagę są brani przede wszystkim kandydaci krzyży przekroczyli dany próg, a następnie przydzielane są mandaty według kolejności na liście kandydatów.

Jeśli więcej kandydatów przekroczy próg 3 procent, pod uwagę jest brana całkowita liczba mandatów przydzielona danej partii politycznej, a w parlamencie będą zasiadać wyłącznie ci, którzy znajdują się na odpowiednim miejscu z uwzględnieniem głosów w głosowaniu preferencyjnym (jeśli więc 10 kandydatów przekroczy próg 3 proc., a partia polityczna uzyska 8 mandatów, mandat zdobędzie pierwszych 8 kandydatów z uwzględnieniem głosowania preferencyjnego).

Kandydaci z listy kandydatów, którzy nie uzyskali mandat, stają się zastępcami. Ważnym elementem tego systemu wyborczego jest to, że do elektoratu może kandydować tylko zarejestrowana partia polityczna lub koalicja zarejestrowanych partii politycznych. Prezydent Republiki Słowackiej jest wybierany bezwzględną większością głosów w jednym jednomandatowym okręgu wyborczym.

Powstanie samorządów jest związane z 2001 rokiem. Ich włączenie do istniejącego systemu jest związane z procesem decentralizacji, który w niektórych okresach był stosunkowo powolny a czasem niemal statyczny, a zwłaszcza z reformą administracji publicznej. Model końcowy obejmujący 8 wyższych jednostek terytorialnych z wielu względów można postrzegać jako decyzję polityczną, ponieważ w pewnym sensie nie występowała wrażliwość na indywidualne specyfiki terytorialne.

Czynne prawo wyborcze mają nie tylko obywatele Słowacji, którzy ukończyli 18 lat, ale wszyscy, którzy mają stałe miejsce zamieszkania w gminie lub okręgu wojskowym w danym kraju samorządowym. To znaczy, że nie jest stosowany cenzus obywatelstwa, lecz jedynie cenzus stałego pobytu.

Ustawa wprowadza różne regulacje dotyczące biernego prawa do głosowania w wyborach przewodniczącego samorządu terytorialnego oraz przedstawicieli rady (posłów). W obydwu przypadkach wymagany jest wyłącznie pobyt stały bez potrzeby posiadania obywatelstwa Republiki Słowackiej.

Kandydat na przewodniczącego powinien jednak mieć co najmniej 25 lat, a w przypadku posłów wymagane jest ukończenie 18 roku życia. Istnieje możliwość ubiegania się o obydwa mandaty podczas jednych wyborów.

W odróżnieniu od poprzednich wyborów, w tym przypadku nie ma możliwości oddania głosu poza obszarem miejsca stałego pobytu przy użyciu karty wyborczej. Nie jest możliwe również oddanie głosu korespondencyjnie na poczcie.

W wyborach deputowanych do rad lokalnych stosuje się system wyborczy, którego przyporządkowanie do określonej kategorii nie jest jednoznaczne. Dlatego można powiedzieć, że stosuje się półproporcjonalny system wyborczy do głosowania nieograniczonego w okręgach wielomandatowych oraz system względnej większości w okręgach jednomandatowych.

Po nowelizacji z 2017 roku przewodniczący wyższej jednostki terytorialnej jest wybierany w jednomandatowym okręgu wyborczym w systemie względnej większości głosów, który zastąpił poprzednio stosowany system bezwzględnej większości.

Poziom gminny, a więc i samorząd gminny, można określić jako podstawowy element samorządu terytorialnego w ramach danego państwa. Gminy i miasta występują jako odrębne osoby prawne. Każdą z nich tworzą mieszkańcy (osoby z pobytem stałym w danych miejscowościach), którzy w ramach swoich praw politycznych mają prawo uczestniczenia w ich administracji nie tylko za pośrednictwem wyborów.

Chociaż wybory są bez wątpienia ważnym instytutem konstytucyjnym, Konstytucja Republiki Słowackiej ogranicza się jedynie do określenia ich podstawowych zasad, a także warunków dostępu do prawa do głosowania i określa je za pomocą przepisów prawnych.

Prawo oddania głosu na kandydatów do Rady Narodowej Republiki Słowackiej posiada każdy pełnoletni obywatel Republiki Słowackiej. Do biernego prawa wyborczego wymagane jest obywatelstwo, ukończenie 21 lat oraz pobyt na terytorium Republiki Słowackiej. Terytorium Republiki Słowackiej tworzy jeden okręg wyborczy, w którym stosuje się proporcjonalny system wyborczy.

W celu złagodzenia negatywnej strony tego systemu stosuje się kworum wyborcze lub klauzulę końcową określająca próg procentowy, który partia musi przekroczyć, aby jej kandydaci dostali się do parlamentu, a oddane głosy nie przepadły. Na każdej liście kandydatów partii politycznej lub koalicji może znajdować się maksymalnie 150 kandydatów.

Ustawa stanowi, że sumę ważnych głosów oddanych na partie polityczne, które weszły do ​​parlamentu, dzieli się przez 151. Liczbę, będącą wynikiem tego podziału, zaokrągla się do liczby całkowitej, co daje tzw. republikański numer wyborczy. Liczba ta jest następnie dzielona przez liczbę głosów zdobytych przez partię polityczną, a wynik tego podziału określa liczbę mandatów, które partia zdobyła w tych wyborach.

Aktualnie, po ostatnich wyborach prezydenckich, funkcję prezydenta Republiki Słowackiej pełni Zuzana Čaputová. Obecnie premierem Republiki Słowackiej jest Eduard Heger przejąwszy mandat po Igorze Matovičowi, którego partia polityczna OĽaNO wygrała wybory parlamentarne w lutym 2020 roku.

Artykuł powstał przy realizacji projektu „Local Media for V4 Cooperation & Integration”
Opracowanie: Partner słowacki
Nazwa medium: Týždenník Dukla

www.e-dukla.sk  
Wydawca: KORONA Dukla s.r.o.

The project is co-financed by the Governments of Czechia, Hungary, Poland and Slovakia through Visegrad Grants from International Visegrad Fund. The mission of the fund is to advance  ideas for sustainable regional cooperation in Central Europe.

Projekt współfinansowany przez rządy Czech, Węgier, Polski i Słowacji poprzez Granty Wyszehradzkie Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego. Misją funduszu jest promowanie pomysłów na trwałą współpracę regionalną w Europie Środkowej.