Nowy Sącz stolicą Polski! To brzmiałoby dumnie. Piłsudski nie mógł się mylić…

- Siedziba rządu, jak wskazuje przykład Waszyngtonu, Canberry czy Ottawy nie zawsze musi się znajdować w największym mieście danego państwa… Rozgwar życia wielkomiejskiego nie sprzyja podejmowaniu decyzji o doniosłym znaczeniu… - donosił w 1992 roku „Ilustrowany Kuryer Codzienny”. A gdyby tak Nowy Sącz został stolicą naszego kraju…?

O tym przeczytasz w sierpniowym numerze: Bulzak o szkole, Rokita o węglu, a Giza o wojsku. Tego nie można przegapić!

W kolejnym wydaniu miesięcznika „Sądeczanin” nasz niezawodny felietonista, Leszek Mazan, zastanawia się, co by było gdyby… Nowy Sącz został stolicą Polski. Czy kiedykolwiek miasto miało taką szansę? Poniżej prezentujemy fragment jego publicystycznych rozważań:

- 1 czerwca 1975 roku siedziałem na pustej plaży atlantyckiej w Ludowej Republice Kongo, gdy mały czarny chłopiec, który nadbiegł z polskiego campusu, wręczył mi kartkę z telegramem z Polski. Rany boskie! Musiało stać się coś niedobrego, nawet nieszczęśliwego, skoro szukają mnie po drugiej stronie świata.

Telegrafowali koledzy z krakowskiej telewizji: Gratulujemy! Nowy Targ pod butem, Nowy Sącz stolicą województwa! Voila! A więc sprawiedliwości stało się zadość! Ale że to apetyt rośnie w miarę jedzenia, już godzinę później pojawiła się nowa refleksja: skoro niemożliwe stało się możliwe, to może by tak licytować dalej, wyżej, śmielej?

Na liście oczekujących nas nie było… Jeszcze pod zaborami, na początku dwudziestego wieku zaczęła się najpierw cicha, potem coraz bardziej głośna dyskusja, które miasto po odzyskaniu niepodległości powinno być stolicą Polski?

W Krakowie Wyspiański z Ekielskim zaprojektowali Wawelskie Akropolis: pałac królewski, prymasowski, siedziby sejmu i senatu, stadion sportowy etc., etc. Swój wkład w utrzymanie polskości przypominał piastowski 170-tysieczny Poznań, popiskiwał Lublin, ostrą walkę o miano stolicy zapowiadało najbogatsze i najnowocześniejsze miasto z polskim sercem : stolica Galicji – Lwów., Warszawa traktowała swą stołeczność jako coś oczywistego.

Nowego Sącza na tej liście oczekujących nie było. I żadnej z tego tytuł nie było frustracji. Kto się załapał na stolicę ? Uczciwie mówiąc, miastem stołecznym mogła być jedynie była, obecna lub przewidywana siedziba najwyższych władz państwowych.

Zgodnie z tą tradycją pierwszą taką miejscowością był wielkopolski Giecz nad Moskawą, pierwsza, znana już w dziewiątym wieku bogata siedziba starszyzny plemienia Polan. Drugą stolicą była Kruszwica z Mysią Wieżą, gdzie myszy zjadły całą starszyznę plemienną, torując drogę do tronu dynastii Piastów.

Potem Gniezno, gdzie nas ochrzczono, wybudowano pierwszy (?) kościół, i gdzie do 1079 roku urzędowali najpierw syn Ziemomysła – Mieszko, a potem królowie Bolesław Chrobry i Przemysław II. Ten ostatni przeprowadził się wraz z dworem do Krakowa, pozwalając mu po raz pierwszy zakosztować rozkoszy stołeczności, a niebawem i brutalnej bezwzględności władzy w wykonaniu kolejnego króla, Bolesława Śmiałego.

Władysław Herman (który pozwolił Żydom osiedlać się w Polsce) i Bolesław Krzywousty rządzili w Płocku. Następnie siedzibą władz centralnych został ponownie Kraków, któremu książę Bolesław Wstydliwy (ten od św. Kingi) w roku 1257 przyznał prawa miejskie, czyniąc go pierwszą polską stolicą, która takowe prawa posiadała.

Stołeczności bronił Kraków aż do 8 marca 1596 roku, kiedy to król Zygmunt III Waza załadował na osiem tratew królową, fraucymer, ministrów i co tylko pozostało z pożaru Wawelu i spuścił to wszystko Wisłą do stolicy Mazowsza – Warszawy. Oficjalną stołeczność tego miasta potwierdziła jednak dopiero Konstytucja w roku 1952.

Do miana miasta stołecznego rości sobie pretensję również oddalony o rzut oszczepem od naszego Sącza stary, dobry Biecz – w latach 1311-12 tymczasowa siedziba walczącego o tron polski księcia Władysława Łokietka.

Na upartego na listę stolic wypadałoby wpisać również Lublin – w roku 1945 siedzibę przysłanego z Moskwy Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego czy też polubelską tymczasową przystań władz powojennych – Łódź. O wyborze Warszawy zadecydował rozkaz Stalina. Nie był to pierwszy tego typu fakt: Ottawę na stolicę Kanady wybrała osobiście królowa Wiktoria.

Czy Nowy Sącz – przed wiekami jedno z najprzedniejszych miast Królestwa Polskiego, nazywane w szesnastym wieku „drugim Krakowem” – mógł się kiedykolwiek załapać na tę listę? Jego sława i chwała znana była i jest jak Polska długa i szeroka.

Jest miastem pięknie położonym, sympatycznym i zwyczajnie, po ludzku, lubianym, a równocześnie budzącym szacunek. Ponadto jego władze potrafiły kiedyś zawsze „patrzeć o jeden zakręt dalej”. Tak było na przykład w roku 1311, gdy niemieccy mieszczanie krakowscy zbuntowali się przeciw Łokietkowi i gdyby nie wsparcie Nowego Sącza książę Władysław musiałby uciekać z Wawelu..

Nie musiał. Został. Za dziewięć lat wprowadził się na tron i z niego przy pierwszej okazji oświadczył publicznie: Wasze imię: Sądeczanie wierni.

Dalszą część felietonu można przeczytać w sierpniowym wydaniu miesięcznika „Sądeczanin”. Czasopismo dostępne jest w formie papierowej, bądź online. Czytaj więcej o e-wydaniu TUTAJ.