"Zimna trzydziestoletnia": pierwszy McDonald's w Polsce otwarto w 1992
Pierwszy McDonald’s, fragment z rozdziału „Czy ona jest piękna”
W czerwcu 1992 roku otwarto w Polsce pierwszy bar czołowej sieci franczyzowej świata. Żeby zobaczyć to wydarzenie, na rogu Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej zgromadziły się tłumy. Budynek już nie istnieje. Elewacja z profili aluminiowych szybko i brzydko się zestarzała. Podobnie jest ze sporą częścią polskiej architektury i urbanistyki III RP.
Pierwszy polski „Mak” mieścił się w specjalnie w tym celu zbudowanym „kryształowym pałacu” autorstwa architektów Tomasza Kazimierskiego i Andrzeja Ryby. Ten ostatni tłumaczył w rozmowie z Aleksandrą Stępień-Dąbrowską (autorką Przewodnika po warszawskiej architekturze lat 90.) swój zamysł w sposób następujący: projekt miał stanowić kontrast z założeniem tzw. Ściany Wschodniej – czyli modernistycznymi budynkami Domów Towarowych Centrum z lat 60. oraz z nieodległym Pałacem Kultury i Nauki, znakiem centralnego planowania. Fasada pawilonu McDonald’s miała stać się olbrzymim plakatem – miejscem na logo firmy, która wtedy jeszcze była ekscytującym fetyszem zachodniego kapitalizmu. Placyk przed lokalem szybko docenili zagraniczni korespondenci, czyniąc zeń ulubione miejsce swoich „stand upów”, autorskich puent kończących reportaże z szybko zmieniającej się kapitalistycznej Polski. Niestety – nowoczesność szklanego pałacu szybko się znudziła. I trzeba było wymieniać aluminiowe profile. Dziś budynku już nie ma.
Miesiąc później (w lipcu 1992) na nieodległym placu Zawiszy w Warszawie oddano do użytku inny architektoniczny pomnik tamtych czasów. To hotel Sobieski – autorstwa Austriaków Wolfganga Triessniga i Aloisa Aichholzera. „W przypadku Sobieskiego prowincjonalizm przydrożnego motelu miesza się ze scenografią dowolnego Disneylandu. Rolę architektonicznych podziałów pełnią rozlewające się po ścianach barwne plamy, o których długo myślano, że są tylko próbnikiem przed właściwymi kolorystycznymi decyzjami” – napisała o nim Aleksandra Stępień-Dąbrowska w branżowym magazynie „Autoportret”. W 1996 roku Sobieski otrzymał zaszczytny tytuł „Koszmaru Sześciolecia” w konkursie „Życia w Architekturze”. Niektórzy nazywają go pierwszą oficjalną „makabryłą” III Rzeczpospolitej. Takich makabrył będzie więcej.
Rafał Woś, „Zimna trzydziestoletnia. Nieautoryzowana biografia polskiego kapitalizmu”, Mando, 2019
Dziękujemy wydawnictwu WAM za udostępnienie wybranych fragmentów