Z pewnością właśnie tak wyglądały kwatery kapitana Nemo

(...)
– Sasza – powiedziała, nie wstając z krzesła – jak dobrze, że wróciłeś. Pewnie umierasz z głodu. Zjedz ze mną podwieczorek. Gdy wyjaśnił babce konieczność opuszczenia kraju i przedstawił jej plan podróży, hrabina zrozumiała, że nie ma innego wyjścia. Zrozumiała, że choć każdy członek jej służby jest gotów jej towarzyszyć, wolno jej zabrać tylko dwie osoby. Zrozumiała także, dlaczego jej wnuk i jedyny spadkobierca, którego wychowywała, odkąd skończył dziesięć lat, nie może pojechać razem z nią. (...).

W takim samym duchu hrabia rozstał się z babcią w dokach Peterhofu – nie roniąc łez. Potem wrócił do rodzinnej posiadłości, by nadzorować zamykanie okiennic. Później nastąpiło pospieszne zamiatanie kominków, opróżnianie spiżarni i przykrywanie mebli. Zupełnie jakby rodzina wyjeżdżała na sezon do Sankt Petersburga, tyle że psy wypuszczono z kojców, konie ze stajni, a służących zwolniono ze służby. Następnie, wypełniwszy jeden wóz częścią najwspanialszych mebli Rostowów, hrabia zaryglował drzwi i wyruszył do Moskwy.

Zabawne, pomyślał Aleksander Iljicz, szykując się do opuszczenia apartamentu. Od najmłodszych lat musimy uczyć się żegnać z przyjaciółmi i rodziną. Żegnamy się z rodzicami i rodzeństwem na dworcu, odwiedzamy kuzynów, uczęszczamy do szkół, trafiamy do pułku, bierzemy ślub albo wyruszamy za granicę. To nieodzowny element ludzkiego doświadczenia, że nieustannie bierzemy jakiegoś drogiego nam człowieka w objęcia i życzymy mu wszystkiego dobrego, pocieszając się myślą, że wkrótce się z nami skontaktuje. Rzadziej jednak się zdarza, by doświadczenie uczyło nas, jak mówić adieu swojemu najukochańszemu dobytkowi. A nawet jeśliby uczyło? Nie bylibyśmy uszczęśliwieni taką edukacją.

Bo ostatecznie najukochańszy dobytek staje się nam bliższy niż przyjaciele. Przenosimy go z miejsca na miejsce, często kosztem znacznych wydatków i niewygody. Odkurzamy i polerujemy powierzchnie, besztamy dzieci, gdy za bardzo dokazują w pobliżu – i jednocześnie pozwalamy, by wspomnienia nieustannie podnosiły ich wartość. Ta zbroja, wspominamy ochoczo, to ta sama, w której chowałem się jako mały chłopiec. Te srebrne kandelabry stały na naszym stole w Wigilię Bożego Narodzenia. To właśnie tą chusteczką wytarła kiedyś oczy, i tak dalej, i tak dalej. W końcu zaczyna nam się wydawać, że te starannie przechowywane przedmioty mogą nam przynieść prawdziwą pociechę w obliczu utraty towarzysza. Dlatego też, wsuwając siostrzane nożyczki do kieszeni, hrabia jeszcze raz spojrzał na pozostałe ruchomości, po czym na zawsze wyrzucił je z zasmuconego serca.

Godzinę później, gdy hrabia dwa razy podskoczył na swoim nowym materacu, żeby określić tonację sprężyn (G‑dur), spojrzał na upchane wokół meble i przypomniał sobie, jak w młodości marzył o wyprawach parowcem do Francji i nocnym pociągiem do Moskwy. A dlaczego marzył właśnie o tych podróżach? Dlatego że na parowcach i w pociągach są bardzo wąskie posłania! Jakże był zachwycony, odkrywszy stolik, który składał się i znikał bez śladu, szuflady wbudowane w podstawę łóżka oraz przymocowane do ściany lampki akurat takiej wielkości, żeby oświetlić kartkę. Taka ergonomia była muzyką dla jego młodego umysłu. Świadczyła o pragmatycznej precyzji i zapowiadała przygodę. Z pewnością właśnie tak wyglądały bowiem kwatery kapitana Nemo podczas dwudziestu tysięcy mil podwodnej żeglugi. Czy każdy młody chłopiec mający choć odrobinę odwagi nie zamieniłby z ochotą stu nocy w pałacu na jedną na pokładzie Nautilusa? No cóż. Jego marzenia wreszcie się spełniły. (...)

Amor Towles, „Dżentelmen w Moskwie”, tłumaczenie Anna Gralak, wydawnictwo Znak literanova, 2017