Fragment z rozdziału: Proch i popiół

Jest Środa Popielcowa, wyruszamy w drogę ku Wielkanocy. W pierwszy dzień Wielkiego Postu, przedwielkanocnego okresu pokutnego, świętujemy już po raz dwudziesty w naszej Parafii Akademickiej „Popielec artystów”, który jest okazją do spotkania świata sztuki ze światem religii. Ta tradycja ma swój początek w ostatnich dniach I wojny światowej, kiedy właśnie tego dnia odprawiano w paryskiej katedrze Notre Dame requiem za artystów, którzy zginęli w czasie wojny.

Świat sztuki i świat religii przynależą do siebie. Historia sztuki jest niemożliwą do oddzielenia częścią historii religii i odwrotnie. Te dwa światy są ze sobą połączone historycznie. Praktycznie wszystkie dziedziny sztuki: taniec, muzyka i śpiew, plastyka, a szczególnie budynki sakralne najprawdopodobniej powstały u progu ludzkiej historii jako elementy kultu religijnego (pamiętajmy, że praktycznie aż do oświecenia „religia” nie była jakimś szczególnym segmentem życia społeczeństwa istniejącym obok pozostałych, ale raczej „powietrzem”, którym oddychali wszyscy). Również jeden z pierwszych w historii filmów był zapisem przedstawienia pasyjnego.

A czym byłaby liturgia bez muzyki, śpiewu i świątynnej architektury? Jak uboga byłaby historia sztuki, gdyby nie było w niej tego wszystkiego, co towarzyszyło liturgii, a w naszej kulturze także wszystkiego, co było inspirowane Biblią i innymi religijnymi tekstami!

Sztuka i religia należą do siebie nie tylko historycznie, jako zrośnięte korzenie kultury ludzkiej, ale także ze względu na swój charakter. Podstawowym budulcem religii i sztuki są symbole. Sztuka i religia przez mowę symboli starają się wyrazić niewyrażalne i przedstawić nieprzedstawialne.

Symbol ma naturę paradoksalną: jednocześnie odkrywa i zakrywa tajemnicę, do której się odnosi, na którą wskazuje. […]

Tomáš Halik „Czas pustych kościołów”, przekład Tomasz Maćkowiak, Wydawnictwo WAM 2020
Dziękujemy Wydawnictwu WAM za udostępnienie cytowanych fragmentów