(...) Szukasz Jante ? Dobrze trafiłeś. Niezły pomysł, trochę szalony. Ja zajęty jestem, zarobiony, właśnie skończyłem spotkanie, tutaj sala konferencyjna, można wynająć. Nową firmę zakładam. Nie masz mi za złe, że rozmawiamy na dworcu? To dobrze, inaczej nie dałbym rady się spotkać.

No, ująłeś mnie tym pomysłem. Wszyscy wiedzą, co to jest Jante, ale nikt go już nie szuka. Jakbyśmy się pogodzili z tym, że w nas wrosło. Czasem mam wrażenie, że to przeszłość, że Jante jest tylko takim miejscem, które było. Bo kto dziś czyta Sandemosego? Moje dzieci nic nie czytają, muszę je gonić do książek. Skąd miałyby o nim wiedzieć? O Jante słyszały, ale dla nich to jest niedzisiejsze, hasztag na Instagramie czy gdzieś tam, nic więcej.

Dla mnie Sandemose był ważny. Pierwszy raz przeczytałem tę książkę, jak miałem dwanaście, może trzynaście lat. Nic nie zrozumiałem. Szczeniakiem byłem. Potem przeczytałem znowu. I to zmieniło moje życie.

Ale trzeba zrozumieć tamte czasy. Jestem dzieckiem lat pięćdziesiątych. Ludzie wtedy tyle nie podróżowali, siedzieli w swoich miastach, miasteczkach, na wioskach. Życie mieli z góry napisane. Zmiany dopiero miały nadejść, to się wtedy zaczynało, byliśmy pierwszą generacją z prawem do młodości. To było coś nowego. Etap, którego nikt wcześniej zbiorowo nie przerabiał. Jeszcze moi rodzice najpierw byli dziećmi, a zaraz potem dorosłymi. W tamtych czasach wszystko było ustawione mniej lub bardziej po staremu, klasyczny podział ról w rodzinie i tak dalej. Dlatego Sandemose do mnie przemówił. Do mnie i wielu moich rówieśników. (...).

Filip Springer, ”Dwunaste: Nie myśl, że uciekniesz”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019
Wybór fragmentów: Aneta Urban, Biblioteka Publiczna w Starym Sączu, filia w Barcicach