(...). Przy drzwiach stoi popiersie Aksela Sandemosego z datami jego narodzin i śmierci. Przekręcam klucz. Pierwsze, co widzę po wejściu do środka, to oprawione w ramkę prawo Jante wiszące na ścianie.

Spędzam w tym archiwum kilka następnych dni. Robię notatki, fotografuję, przeglądam stare zdjęcia. W końcu trafiam na gruby segregator z etykietą JANTEINDUSTRI. Zgromadzono w nim wycinki prasowe, ulotki, ogłoszenia i reklamy.

Znajduję wśród nich historię Jette Jorgensenw z wyspy Mors, która rzuciła bezpieczną posadę w administracji, by produkować ceramikę pod marką Jante. W kolejnych wycinkach czytam, o jej pomyśle na biznes, oglądam w lokalnych gazetach, wreszcie trafiam tam na informację o wystawie w Kopenhadze.

(…) W segregatorach, skoroszytach, między kartkami książek i na pustych półkach jest też mnóstwo kartek z różnymi wersjami pozytywnego prawa Jante. Nie tylko ci, którzy w 1993 roku zamykali Morso Jernstoberi, wpadli bowiem na pomysł przetworzenia osobliwego kodeksu spisanego przez Sandemosego.

Pierwsza wersja, jaką biorę do ręki, brzmi tak:

1. Nie sądź, że jesteś nikim.

2. Nie sądź, że nam nie dorównujesz.

3. Nie sądź, że jesteś głupszy od nas.

4. Nie wyobrażaj sobie, że jesteśmy lepsi od ciebie.

5. Nie sądź, że wiesz mniej niż my.

6. Nie sądź, że jesteś kimś gorszym niż my.

7. Nie sądź, że się do niczego nie nadajesz.

8. Nie wolno nam się z ciebie śmiać.

9. Nie sądź, że nikomu na tobie nie zależy.

10. Nie sądź, że nie możesz nas czegoś nauczyć. (...).

Filip Springer, ”Dwunaste: Nie myśl, że uciekniesz”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019
Wybór fragmentów: Aneta Urban, Biblioteka Publiczna w Starym Sączu, filia w Barcicach