Polskie miasta staną się miastami inteligentnymi i neutralnymi dla klimatu?

„Horyzont Europa” to już dziewiąty z kolei Program Ramowy Komisji Europejskiej wspierający badania i innowacje, finansowany z budżetu Unii Europejskiej. Co siedem lat Parlament Europejski decyduje, jaka kwota z budżetu UE zostanie przeznaczona na kolejną edycję i za każdym razem jest ona wyższa od poprzedniej – budżet na lata 2014-2020 wynosił 77 mld euro, kwota na lata 2021-2027 to 95,5 mld euro.

Jest to największy w historii Unii Europejskiej program wspierający badania naukowe i innowacje. W odniesieniu do swojego poprzednika programu „Horyzont 2020” nowym elementem programu „Horyzont Europa” jest między innymi wprowadzenie koncepcji misji. Zdefiniowano 5 misji, które stanowią szerokie, interdyscyplinarne inicjatywy i koncentrują się na kwestiach, które mają wpływ na nasze codzienne życie – od walki z rakiem po mieszkanie w bardziej ekologicznych miastach, przystosowanie się do zmian klimatu, ochronę wód i oceanów, czy zapewnienie zdrowych gleb mając na uwadze zdrową żywność, zdrowie ludzi, przyrodę i klimat. Misje programu Horyzont Europa wesprą realizację priorytetów Komisji Europejskiej, takich jak Europejski Zielony Ład, Europa na miarę ery cyfrowej, Europejski plan walki z rakiem, Gospodarka służąca ludziom i Nowy europejski Bauhaus.

Misja „Neutralne dla klimatu i inteligentne miasta” otrzyma 360 mln euro ze środków programu „Horyzont Europa” na lata 2022–23, aby miasta - „pionierzy transformacji” zainicjowały ścieżki innowacji prowadzące do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2030 roku.

Spośród wszystkich 27 państw członkowskich i państw stowarzyszonych z unijnym programem w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa” wybrano 100 miast w tym pięć z Polski: Kraków, Łódź, Rzeszów, Warszawę, Wrocław, które znalazły się w gronie m.in. takich miast jak Paryż, Lizbona, Monachium, Dublin, Ryga czy Rzym.

W listopadzie 2021 r. miasta zostały poproszone o wyrażenie zainteresowania udziałem w misji. Termin składania wniosków minął 31 stycznia 2022 r. Zainteresowanie udziałem w misji wyraziło 377 miast, spośród których komisja składająca się z niezależnych ekspertów wybrała 100, stosując dodatkowe kryteria w celu zapewnienia równowagi geograficznej i zróżnicowania miast pod względem wielkości, oddziaływania i innowacyjnych pomysłów.

Miasta odpowiadają za ponad 70 proc. globalnej emisji dwutlenku węgla. Europejczycy w 75 proc. mieszkają właśnie w miastach, a liczba ludności w miastach i obszarach metropolitalnych z roku na rok rośnie, więc to one z założenia powinny stać się liderami na drodze do zeroemisyjnej gospodarki. Wybrane do udziału w projekcie miasta mają posłużyć jako przykłady, centra testowe innowacji dla innych europejskich aglomeracji, które będą mogły w przyszłości korzystać z wypracowanych rozwiązań pracując nad dalszą redukcją emisji.

Władze lokalne 100 wybranych miast z interesariuszami (obywatelami, organizacjami badawczymi, sektorem prywatnym) opracują specjalne umowy, które będą obejmować ogólny plan neutralności klimatycznej we wszystkich sektorach, takich jak energetyka, budownictwo, gospodarowanie odpadami czy transport wraz z powiązanymi planami inwestycyjnymi.

Podejmowane działania będą przede wszystkim dotyczyć efektywności energetycznej, elektromobilności oraz ekologicznego planowania miejskiego, a także umożliwią wymianę najlepszych praktyk w celu tworzenia wspólnych inicjatyw i rozszerzenia współpracy z innymi programami Unii Europejskiej oraz współpracę z władzami krajowymi i regionalnymi, a przede wszystkim z mieszkańcami.

Powstała dedykowana programowi platforma NetZeroCities, wspierana przez ekspertów i dostosowana do potrzeb miast w zakresie zrównoważonego rozwoju, która będzie wspierać serię projektów pilotażowych, aby umożliwić szybkie przyswajanie wiedzy oraz wdrażanie programów partnerskich w celu wymiany doświadczeń.

W ramach projektu 100 europejskich miast będzie rozwijać działania w zakresie transformacji systemowej, zaangażowania obywateli, struktury kapitału i finansów oraz innowacji społecznych w kierunku neutralności klimatycznej.

Katarzyna Rataj, ISW, fot. Pixabay.com – zdjęcie ilustracyjne.