Powstanie cechów w Nowym Sączu przypada zapewne na XIV stulecie. Zapewne, gdyż pierwsze wzmianki o nich pochodzą dopiero z wieku XV.
Ocalały z pożaru dokument z 1467 roku, wystawiony 4 lipca w ratuszu przez burmistrza, rajców i ławników nowosądeckich, wymienia starszych pięciu miejscowych cechów głównych i starszego przekupniów (magistri operariorum principales... alias czechy), rzeźników (Marcin Strasza), szewców (Benedykt Reschka), zbiorowego (Bartłomiej Rudlew), kowalskiego (Benedykt Kuschnya), krawieckiego (Jaronek) i kramarskiego (Stefan Bednarz).
Następny dokument, również datowany na 4 lipca 1467 roku, potwierdza istnienie cechów rzeźników i piekarzy. Nieoceniona księga wójtowsko-ławnicza informuje o cechach kuśnierzy i mydlarzy. Nie były to z pewnością wszystkie organizacje cechowe istniejące w średniowiecznym Sączu. Wiadome jest to, że były to cechy łączne, tzn. cech kowali zrzeszał rzemieślników branży metalowej, cech tkacki sukienników i płócienników itp. Rozwój rzemiosł pociąga za sobą zróżnicowanie i specjalizację.
Ze źródeł późniejszych wiemy, że w Nowym Sączu działało trzynaście cechów: bednarski, kołodziejski, kowalski, krawiecki, kuśnierski, piekarski, rymarski, rzeźniczy, siodlarski, szewski, stolarski, ślusarski i tkacki.

Rola rzemiosła nie ograniczała się do sfery produkcyjnej. Mieszczanie zwyczajowo mieli zapewniać środki potrzebne miastu do obrony do czasu nadejścia pomocy ze strony regularnych wojsk. Jak pisał Zygmunt Gloger: „Gdy bowiem większe miasta opasane były murami, mieszczanie i cechy miały podzielony między siebie obowiązek obrony murów i baszt poszczególnych, w których swoje cechowe arsenały utrzymywały własnym kosztem i które własnemi piersiami zasłaniały podczas szturmów. Gdy szlachcic stawał do boju w otwartem polu, to mieszczanin i rzemieślnik na murze, u strzelnicy”. Fascynujący okres rozwoju rzemiosła w średniowiecznym mieście i – będący jego konsekwencją, ale równocześnie przyczyną – okres rozwoju grodu, czyni Nowy Sącz najistotniejszym po Krakowie ośrodkiem Małopolski, zarówno pod względem ilości rzemieślników, warsztatów, wielości specjalności, jak i rozmiarów produkcji. XVI-wieczny Nowy Sącz staje się gospodarczą potęgą.

Piotr J. Tengowski, „Dzieje Rzemiosła Nowosądeckiego”, Wydawca Cech Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorczości w Nowym Sączu, 2017
Wybór fragmentów: Piotr J. Tengowski