Nabożeństwo czwartej niedzieli Adwentu zazwyczaj rozpoczynam dwuwierszem pochodzącym z utworu dwudziestowiecznego czeskiego poety Bohuslava Reynka:

Adwent. Czwarta niedziela.
Przebudzają się anioły.

Pozwólcie mi na jedno osobiste wspomnienie. Przed kilku laty, w czwartą niedzielę Adwentu roku 2011, wypowiadając te słowa podczas kazania, dodałem: dziś ocknął się także anioł śmierci – i zabrał od nas bardzo ważnego człowieka, Václava Havla. Informację o jego śmierci dostałem w momencie, kiedy przygotowywałem się do mszy.

Z Václavem Havlem łączyła mnie przyjaźń przez czterdzieści lat – w czasach, kiedy był opozycjonistą i kiedy był prezydentem. Szczególnie wspominam pewne adwentowe spotkanie. Wieczór przed Wigilią dramatycznego roku 1989 przyprowadziłem do niego do centrum Forum Obywatelskiego bp. Škarvadę, który po wielu latach w Boże Narodzenie wrócił do kraju z wygnania w Rzymie. Właśnie z tej naszej rozmowy kilka dni przed wyborami prezydenckimi narodziło się pewne ważne wydarzenie: pierwsza wizyta papieża w historii Czech, która doszła do skutku w kwietniu następnego roku. Tak wyglądał w tym zadziwiającym roku (Annus Mirabilis) 1989 Adwent: radosne oczekiwanie na nadchodzącą uroczystość odrodzenia wolności i demokracji w naszym kraju.

W dniu pogrzebu Václava Havla – w ostatni dzień Adwentu 2011 roku – wspominałem pamiętne pogrzeby we współczesnej czeskiej historii: dzień pogrzebu Karela Čapka w Boże Narodzenie 1938 roku, kiedy kładliśmy do grobu wielkie nadzieje przedwojennej Republiki, dzień pogrzebu Jana Palacha w styczniu 1969 roku, gdy żegnaliśmy się z nadziejami Praskiej Wiosny. Czy zatem pogrzeb Václava Havla nie oznacza symbolicznie końca nadziei na odnowę demokracji, na owo „zwycięstwo prawdy i miłości nad kłamstwem i nienawiścią”? Czy nie widzimy dziś w naszym życiu publicznym raczej wzrostu znaczenia zimnego pragmatyzmu, cynizmu i chamstwa?

Ale nie psujmy sobie tymi uwagami czasu przed Bożym Narodzeniem.

Tomáš Halík, Przebudzenie aniołów, wydawnictwo WAM, 2022