Ukraina pogłębia współpracę z Turcją. Analiza

W ubiegłym tygodniu prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski spotkał się ze swoim tureckim odpowiednikiem Recepem Tayyipem Erdoğanem. Deklaracje, które padły podczas spotkania – wsparcie przez Turcję integralności Ukrainy, deklaracje wobec Platformy Krymskiej, podpisane umowy zbrojeniowe oraz dążenie do utworzenia strefy wolnego handlu potwierdzają, że strony dążą do zacieśnienia relacji. 

Ukraina i Turcja zacieśniają relacje, i aktywnie realizują projekty infrastrukturalne, rozwijają przemysł zbrojeniowy, dążą do utworzenia strefy wolnego handlu. Ponadto, Turcja może wziąć większy udział w procesie utrzymania pokoju na Donbasie i zakończenia okupacji Krymu.

Rozwój współpracy ukraińsko-tureckiej, zwłaszcza w zbrojeniówce stwarza zagrożenie dla Rosji, która zareagowała tymczasowym zawieszeniem połączenia lotniczego z Turcją. Jednak dążenie Turcji do utrzymania dobrych relacji ze wszystkimi państwami regionu może sprawić, że do dalszej eskalacji konfliktu nie dojdzie.
Rozszerzenie współpracy ukraińsko-tureckiej może być bardzo korzystne dla obu stron – Turcja może zwiększyć swoją rolę na arenie międzynarodowej, a Ukraina otrzymać inwestycje i stabilnego partnera międzynarodowego.

Przez wiele lat państwa południowe, włącznie z Turcją, były ‘białą plamą’ ukraińskiej dyplomacji. Deklaracje, wypowiadane przez obie strony nosiły charakter formalny, i nie przekładały się na realne rozszerzenie współpracy. Wszystko zmieniło się po 2014 r. Po rozpoczęciu wojny na Wschodzie Ukrainy i aneksji Krymu, w związku z narastającym zagrożeniem dla bezpieczeństwa regionu Morza Czarnego Turcja stała jednym z ukraińskich partnerów strategicznych.

Państwa zaintensyfikowały wizyty na najwyższych poziomach, wznowiły się rozmowy na temat wprowadzenia strefy wolnego handlu. Turcja, z kolei, na tle ochłodzenia relacji z Rosją w 2015 r. włączyła do dialogu z Ukrainą unikane wcześniej kwestie współpracy wojskowej i energetyki. Ponadto, państwa aktywnie rozwijają infrastrukturę i wprowadzają nowe połączenia transportowe. Już dziś, kierunek turecki jest jednym z najaktywniejszych międzynarodowych połączeń lotniczych z Ukrainy, a najbliższym czasie zostaną uruchomione kolejne loty z 10 największych ukraińskich miast.

Formalnie, partnerstwo strategiczne z Turcją zostało udokumentowane w ukraińskiej strategii bezpieczeństwa narodowego we wrześniu 2020 r. Doprowadziło do tego nie tylko to, że Turcja wspiera integralność terytorialną Ukrainy i stoi po stronie Ukrainy w sporze z Moskwą, ale również aktywnie rozwijająca się współpraca w dziedzinie obronności – po załamaniu ukraińsko-rosyjskiej współpracy przemysłowej Ukraina zaczęła szukać nowych partnerów, podczas gdy Turcja ma ambicje zbudowania nowoczesnego przemysłu zbrojeniowego. Jak oświadczają przedstawiciele ukraińskiego MSZ- współpraca w zbrojeniówce jest dzisiaj lokomotywą relacji ukraińsko-tureckich.

Ukraina podpisała umowę na zakup 12 tureckich bezzałogowych statków latających Bayraktar (sześć z nich już wprowadzono do służby), planowane jest też uruchomienie produkcji niektórych części statków na terenie Ukrainy, w ramach ukraińsko-tureckiej spółki joint venture Black Sea Shield. Docelowo będzie to odrębna rodzina bezzałogowców rozwijanych na Ukrainie, oferowanych również na eksport. Planowana jest też jest wspólna produkcja dronów Akıncı, silniki do którego już są wytwarzane przez ukraińskie państwowe biuro projektowe Iwczenko-Progres. Strony podpisali też memorandum, w którym określili zamiar uruchomienia i realizacji wspólnych projektów produkcji korwetów wielozadaniowych typu ADA.

Współpraca w dziedzinie uzbrojenia jest korzystną dla obu stron – Ukraina może podzielić się brakującymi Ankarze technologiami, szczególnie silnikowymi, a Turcja, z kolei, posiada odpowiednie możliwości produkcyjne i inwestycje. Współpraca ta może nie tylko doprowadzić podnieść ogólny poziom obronności obu państw, ale też przynieść wymierne korzyści ekonomiczne. Ponadto, jako państwo członkowskie NATO, Turcja od lat pomaga Ukraińcom zbliżyć się do wspólnoty poprzez zwiększenie interoperacyjności sił zbrojnych oraz dostosowanie ich do standardów NATO.

Ponadto, Turcja zamierza aktywnie się włączyć do Platformy Krymskiej – inicjatywy prezydenta Ukrainy na rzecz deokupacji Krymu. Platforma ma skonsolidować wysiłki różnych państw i środowisk społecznych na Ukrainie nie tylko dla „powrotu półwyspu” pod jurysdykcję Ukrainy, ale też dla rozwiązania bieżących kwestii, takich jak np. dotrzymanie praw człowieka w tym – wśród powiązanych etnicznie z Turcją Tatarów krymskich. Tatarzy krymscy są bardzo ważnym elementem nie tylko zewnętrznej, ale też wewnętrznej polityki Turcji. Ocenia się że obecnie mieszka tam nawet do 7 mln przedstawicieli tej mniejszości narodowej. Turcja niejednokrotnie podkreślała ważną rolę przestrzegania zawieszenie broni i rozwiązania rosyjsko-ukraińskiego konfliktu poprzez dialog. Dlatego też Ankara jest rozważana jako alternatywa Mińsku, jako miejsce spotkań ukraińskiej Trójstronnej Grupy Kontaktowej, stworzonej dla rozwiązania konfliktu na Donbasie.

Współpraca Ukrainy i Turcji wzbudza zaniepokojenie Rosji, która również jest kluczowym graczem w regionie. Pogłębienie współpracy ukraińsko-tureckiej nie tylko stwarza zagrożenie dla Rosji w akwenie Morza Czarnego, ale też może spowodować obostrzenia na Donbasie z wykorzystaniem nowoczesnej broni tureckiej. Ankara, z kolei, może również wykorzystać polepszenie współpracy z Ukrainą dla realizacji własnych interesów z Rosją, w tym – w sprawach, związanych z podziałem wpływów w Syrii i Libii. W perspektywie Turcja, która jest często krytykowana w Europie i Stanach Zjednoczonych może działać na arenie międzynarodowej bardziej samodzielnie, nie uwzględniając pozycji Zachodu. Jednak jeśli chodzi o Rosję – eskalacji napięcia nie należy się spodziewać. Turcja buduje swój wizerunek jako wiarygodnego partnera, i dla niej ważne jest utrzymanie pragmatycznych relacji ze wszystkimi państwami regionu.

Ukraina, z kolei, powinna opierać swoją współpracę z Turcją nie na napięciach w relacjach turecko-rosyjskich, tylko na wykorzystaniu zalet, które daje współpraca strategiczna. I jednym z kluczowych spraw jest sfinalizowanie umowy o strefie wolnego handlu, znajdująca się od kilku lat na końcowym etapie. Ukraińsko-tureckie relacje handlowe szybko się rozwijają, i nawet pomimo pandemii obroty wymiany handlowej nie zmniejszyli się. Podpisanie umowy pozwoli je zwiększyć, ale też przyciągnąć inwestorów z obu stron nie tylko do handlu, ale także do wymiany technologii, wspólnej produkcji i wzajemnych inwestycji. (Krystyna Vlodek). Fot. vicran/Pixabay