To się działo na Kaduku. Przeczytaj o losach tej działki

Jest to teren historycznej miejscowości Dąbrówka, która od czasów założenia do 1409 roku była własnością królewską. W roku 1409 Władysław Jagiełło podarował wioskę powstałemu w Nowym Sączu opactwu norbertanów. Po ponad trzystu latach zaborcze władze austriackie zlikwidowały zakon norbertanów (1784 r.) i przejęły jego majątek.

W roku 1788 duże parcele pańskie podzielono na mniejsze i utworzono nowe gospodarstwa chłopskie zwane koloniami. Warto nadmienić, że została zniesiona wówczas pańszczyzna i poddaństwo. Wszystkie gospodarstwa chłopskie, stare średniowieczne i nowe kolonialne, zostały objęte wieczystą dzierżawą i czynszem pieniężnym (ówczesne określenie podatku).

Interesująca nas parcela została przydzielona do kolonii nr 6, mającej swoją siedzibę przy obecnej ul. Grunwaldzkiej 41, zwanej tradycyjnie „furstówką”. W ogródku tej siedziby stoi rozsławiony w ostatnich latach krzyż z napisem w języku węgierskim.

Pierwszym dzierżawcą kolonii nr 6 był Rafał Ansler Żyd z Nowego Sącza (1788 – ok. 1800 r.). W tym czasie wybudowano gościniec cesarski, czyli obecną ulicę Węgierską. Gościniec przeciął parcelę pod skosem i straciła ona prostokątny kształt.

Następnymi dzierżawcami była niemiecka rodzina o nazwisku Lutz przybyła do Galicji w ramach kolonizacji józefińskiej (w dokumentacji widnieją dwa imiona Filip i Filip senior z lat 1820 i 1829).

Kłopoty finansowe zmusiły władze austriackie do sprzedaży Dąbrówki. W roku 1829 zakupił ją sądecki aptekarz Dionizy Wójcikowski. Nie zmieniło to sytuacji istniejących gospodarstw i mieszkańców.

Istotne zmiany nastąpiły dopiero w latach 1846-1855. Było to uwłaszczenie, czyli zamiana dzierżawy na własność prywatną. Przez następne 30 lat uwłaszczeni gospodarze płacili podwyższony czynsz, z którego wypłacano odszkodowanie dotychczasowym właścicielom. Wówczas też dokonano precyzyjnego podziału i wymierzenia parcel. Sporządzono pierwszą mapę katastralną i każdej parceli nadano nowy numer. Nasza parcela otrzymała numer 312.

W tych latach kolonię nr 6 zakupił Bernhard Polak i dzięki uwłaszczeniu stał się jej pierwszym chłopskim właścicielem. W roku 1861 skorzystał z prawa własności i odsprzedał kolonię Janowi Bangartowi.

Nowy właściciel musiał cieszyć się dużym autorytetem w środowisku, bo został wybrany pierwszym naczelnikiem gminy Dąbrówka Niemiecka. Nowe gminy administracyjne i samorząd terytorialny powstały w roku 1876. Na terenie Dąbrówki utworzono dwie takie gminy Polską i Niemiecką. Polska objęła średniowieczne gospodarstwa chłopskie, a Niemiecka kolonie utworzone na gruntach pańskich.

Rok 1876 to początek końca rolniczego charakteru Dąbrówki Niemieckiej. Przyczyną była budowa linii kolejowej do Leluchowa oraz warsztatów kolejowych w Nowym Sączu. Linia kolejowa przecięła parcelę i powstały dwie nowe. Interesująca nas parcela 312/1 przybrała niezmieniony do chwili obecnej kształt zbliżony do trójkąta.

Ale ważniejsze zmiany, to napływ nowych mieszkańców podejmujących pracę w przemyśle kolejowym i zapotrzebowanie na małe parcele budowlane. W dużej mierze skorzystali z tego przedsiębiorczy kupcy żydowscy i odkupywali parcele od gospodarzy. Często taki nabytek był traktowany jako lokata kapitału i podlegał kolejnym odsprzedażom. Parcelę zakupili kolejno Natan Rossenwasser (1883), Dawid Markus (1893) oraz małżeństwo Natan i Ruzla Hene Bronstein (1894).

Ostatecznie w październiku 1902 roku parcelę nabyło małżeństwo Jan i Maria Macek, a w grudniu zamieszkali już w nowym domu. Parcela i dom znajdowały się w posiadaniu tej rodziny przez prawie cały XX wiek.

W roku 1923 Dąbrówka Niemiecka stała się częścią Nowego Sącza, a z czasem jej nazwę zmieniono na osiedle Kaduk. XXI wiek to kolejne zmiany właścicieli, w tym ostatnia związana z budową utwardzonego placu i zmianą charakteru parceli z mieszkalnej na przemysłową. (Tekst i grafiki: Włodzimierz Waląg)