Hamé – od likierów po ogórki konserwowe. Historia sukcesu firmy

12 sierpnia 1908 w małej gminie niedaleko miasta Uherské Hradiště bracia Jan i Ignác Varmuža zawarli umowę, w wyniku której powstała pierwsza destylarnia produkująca śliwowicę i fabryka likierów J Varmuža s.r.o.

Jan był profesorem w Akademii Handlowej w mieście Prostějov, dzięki czemu miał dostęp do wiedzy teoretycznej i znał wszelkie nowości z zakresu branży spożywczej. Wszystko dzięki temu, że akademia posiadała dobrze wyposażone laboratorium chemiczne, a także funkcjonowała jako techniczny instytut doświadczalny dla przemysłu cukrowniczego, fermentacyjnego i tłuszczowego. Ignác był praktykiem. Bracia Varmuža osiągnęli sukces nie tylko dzięki wiedzy, umiejętnościom czy pracowitości, ale także dzięki rzeczy, która od wieków toruje drogi do sukcesu. Obaj bracia mieli dobre relacje z władzami gminy, dzięki czemu firma została wpisana do rejestru handlowego w 1909 roku.

Drogi obu braci - wspólników rozeszły się po pierwszej wojnie światowej. Z firmy odszedł Jan Varmuža, przekazując udziały w firmie swojemu bratu. Ignác następnie przeniósł siedzibę firmy do gminy Babice, a ofertę obok produkcji śliwowicy i likierów rozszerzył o produkcję marmolad i powideł. Nieco później otworzył też fabrykę produkującą ocet. Firma Varmuža w latach 30-tych XX wieku została przejęta przez firmę Biochema, której początki sięgają 1922 roku. Po II wojnie decyzją Ministerstwa Żywności Biochema stała się przedsiębiorstwem narodowym, w konsekwencji czego w 1948 roku powierzono jej nacjonalizację i zarządzanie wszystkimi fabrykami konserw w Czechach i na Morawach. Powstałe w ten sposób nowe narodowe przedsiębiorstwo zyskało nową nazwę, a mianowicie Národní podnik Fruta Brno.

Jedną z firm, które weszły po wojnie w skład Biochemy była firma Otma, którą założył Otakar Machálek, przedsiębiorca o ciekawym życiorysie. Był dwunastym z czternaściorga dzieci, a śmierć ojca uniemożliwiła mu zdobycie wykształcenia. Machálek w czasie I wojny światowej został jeńcem na froncie wschodnim, a cała jego rota weszła w skład nowopowstałego korpusu czechosłowackiego w Rosji, który walczył o wolność rodzącej się Czechosłowacji. Machálek wrócił do Czechosłowacji przez Syberię, Chiny, Japonię, Kanadę i Stany Zjednoczone. Nie zagrzał tu jednak długo miejsca, ponieważ chciał zdobyć doświadczenie zawodowe za granicą. Pracował m.in. w Szwecji, Holandii, Danii, Anglii, Francji, Szwajcarii, ale też w Argentynie i Stanach Zjednoczonych. Po kilku latach pobytu na obczyźnie, postanowił na stałe osiąść w ojczyźnie. Osiedlił się w małej gminie położonej w pobliżu miasta Uherské Hradiště. Ożenił się i założył rodzinę, a następnie przejął niewielki rodzinny sklep, którego asortyment rozszerzył o ogórki konserwowe oraz kiszoną kapustę własnej produkcji.

W 1938 roku razem ze swoimi szwagrami wybudował fabrykę produkującą ogórki, kapustę oraz inne warzywa konserwowe. Po zakończeniu II wojny światowej firma Otma została znacjonalizowana. Niestety oznaczało to koniec dobrej passy Otakara Machálka; po tym, jak przekazał całą wiedzę nowemu komunistycznemu zarządowi, został aresztowany i skazany na 3,5 roku więzienia po sfabrykowanym oskarżeniu o przestępstwa gospodarcze. Jego żona z dwójką małych dzieci została bez pieniędzy i majątku, wiodło im się tak źle, że przez pewien czas musieli mieszkać w byłym magazynie firmy. Machálek odbywał karę więzienia pracując przymusowo w kopalni uranu w mieście Jáchymov, w przeciwieństwie do wielu współwięźniów udało mu się  przeżyć. Na wolność wyszedł w 1954 roku, mając 61 lat. Zmarł w 1967 roku z powodu niewydolności serca.

Firma Otma powróciła w ręce rodziny Machálek dopiero w 1989 roku. Otakar Machálek został wówczas pośmiertnie zrehabilitowany. Została następnie wykupiona przez firmę Hamé, która marką kupiła Otma sygnuje obecnie swoje keczupy, sosy i przeciery.

Po 1989 roku państwowe przedsiębiorstwo Fruta Brno zostało podzielone na kilka mniejszych firm. W następstwie niewłaściwie przeprowadzonej prywatyzacji, większość firm specjalizujących się w produkcji żywności konserwowanej w południowych Morawach, które dotychczas świetnie prosperowały, zbankrutowała. Przykładem jest najbardziej znana firma zajmująca się produkcją ogórków konserwowych jest firma Znojmia. Jej nazwa wywodzi się od miasta Znojmo, w którym historia uprawy ogórków sięga do XVI wieku. Znojmia zbankrutowała po 2002 roku, ale prawa do używania znaku towarowego Znojmia przejęła firma Hamé.

Kolejną firmą, z której dziedzictwa korzysta obecnie Hamé,  jest firma Elco. Założył ją w 1861 roku w mieście Opava Emanuel Lichtwitz, zajmowała się produkcją likierów oraz alkoholu o nazwie Rosolka. W 1895 stery firmy przejął po ojcu syn Jakob, a następnie wnukowie Arnošt i Alfred. To pod ich kierownictwem firma odnosiła największe sukcesy. Ze względu na żydowskie pochodzenie losy rodziny Lichwitz potoczyły się w czasie II wojny światowej tragicznie. Jeden z braci popełnił samobójstwo, a drugi został wywieziony i zgładzony w obozie koncentracyjnym. Po wojnie ich firma została znacjonalizowana i weszła w skład nowo utworzonego przedsiębiorstwa Slezský lihovarský a nápojový průmysl v Opavě (Śląskie gorzelnictwo i przemysł napojowy w Opawie), w skrócie nazywanym Silico. Obecnie należy do firmy Hamé.

Skąd wzięła się nazwa Hamé? Jeszcze jej poprzedniczka, Biochema, uzyskała lukratywne kontrakty handlowe i swoje produkty zaczęła eksportować m.in. do Wielkiej Brytanii i Irlandii. W związku z tym wymyślono nazwę, która irlandzkim konsumentom soków owocowych, keczupów i marmolad mogłaby się kojarzyć z jakością, naturą, zdrowiem i witalnością oraz z kuchnią domową. Słowo Hamé w starym języku irlandzkim oznacza dom. W logo umieszczono największego i najsilniejszego drapieżcę w Europie – niedźwiedzia.

Firma Hamé w 2016 roku weszła w skład norweskiej grupy Orkla. Następnie w 2018 roku Hamé połączono z firmą Vitana. Dzięki temu powstała nowa, silna firma marka Orkla Foods Česko a Slovensko, która jest wiodącą firmą spożywczą, zajmującą się produkcją żywności trwałej, chłodzonej i mrożonej.

Hamé obecnie eksportuje swoje produkty do około 40 państw świata na pięciu kontynentach. Najważniejsze kategorie produktów firmy Hamé to dżemy i przetwory owocowe, keczupy, sosy i przeciery, konserwy mięsne, pasztety, produkty warzywne, konserwy rybne oraz gotowe kanapki powszechne w Czechach i na Słowacji pod nazwą Bagety. (Martin Barčík, fot.: Pixabay/ zdjęcie ilustracyjne)