Żylaki nóg. Skąd się biorą i jak powstają żylaki na nogach

Żylakami nazywa się żyły (np. w obrębie kończyn dolnych), które uległy nieodwracalnemu poszerzeniu i poskręcaniu. Żylaki występują u osób dorosłych i zwykle obejmują żyły powierzchowne (umiejscowione tuż pod skórą) oraz żyły łączące (naczynia żylne biegnące pomiędzy żyłami powierzchownymi a układem żył głębokich). Choć powszechnie żylaki kończyn uważa się jedynie za problem kosmetyczny, to jednak są one poważną i przewlekłą chorobą, która wymaga leczenia niezależnie od wieku Pacjenta.

Wszystkie żyły w kończynach dolnych zaopatrzone są w zlokalizowane co kilka centymetrów zastawki, które uniemożliwiają cofanie się krwi w dół, zapewniając prawidłowy kierunek jej przepływu. Jeżeli zastawki nie działają prawidłowo, krew pod wpływem siły grawitacji spływa ku dołowi i zamiast płynąć w kierunku serca, zalega w żyłach kończyn dolnych, powodując ich stopniowe rozszerzanie i powstanie żylaków.

Dlaczego powstają żylaki?

Dokładny proces powstawania żylaków nie jest poznany, jednak za największy czynnik ryzyka uznaje się genetycznie uwarunkowane nieprawidłowości zastawek żylnych (np. zbyt małej ich ilości) lub nieprawidłowości ścian żył (np. osłabienie ściany i zwiększona podatność na rozciąganie).

Nieprawidłowości zastawek powodują, że krew zamiast przepływać z układu powierzchownego do głębokiego i w kierunku serca, przedostaje się wstecznie do układu powierzchownego, powodując jego nadmierne rozciąganie i przeciążenie. W konsekwencji prowadzi to do poszerzenia i wydłużenia żył oraz powstawania żylaków.

Do czynników, które mogą przyspieszać powstawanie żylaków u osób predysponowanych genetycznie należą: 

• ciąża – każda kolejna ciąża zwiększa ryzyko wystąpienia żylaków kończyn dolnych,
• wiek – częstość występowania różnych form żylaków kończyn dolnych wzrasta wraz z wiekiem,
• charakter pracy – długotrwała pozycja siedząca lub stojąca, a także podnoszenie ciężarów sprzyja powstawaniu żylaków kończyn dolnych,
• nadwaga i otyłość,
• przyjmowanie leków zawierających żeńskie hormony płciowe (estrogeny),
• przebyte operacje i urazy kończyn dolnych.

Żylaki na nogach – objawy

Żylaki kończyn dolnych powstają najczęściej w okolicy kostek, na podudziach, udach i pod kolanami. Nie powstają nagle, lecz powoli. Początkowo żylaki mogą nie dawać żadnych objawów i mogą być nawet niezauważone. Z czasem jednak zaczynają coraz bardziej przeszkadzać.

Zanim na nodze pojawią się uwypuklone, poskręcane żyły, można odczuć wczesne objawy, głównie uczucie zmęczenia i ciężkości nóg. Towarzyszą temu:

• bóle i pieczenie, a także dyskomfort, polegający na uczuciu rozpierania w nogach,
• mogą pojawić się skurcze mięśni,
• obrzęki zlokalizowane głównie w okolicy kostek i stopy,
• charakterystyczne jest zmniejszenie się lub całkowite ustąpienie dolegliwości po uniesieniu chorej nogi.

Warto pamiętać, że objawy choroby żylnej nasilają się wieczorem, po całym dniu stania lub siedzenia, natomiast nie ma ich rano, po odpoczynku w pozycji leżącej.

Bardzo poważnym powikłaniem żylaków są owrzodzenia i krwawienia, które wymagają długotrwałego leczenia.

Czy można zapobiec żylakom?

W kwestii profilaktyki żylaków zdania lekarzy są podzielone. Część twierdzi, że posiadając predyspozycje genetyczne nie jesteśmy w stanie uniknąć choroby. W tym wypadku najlepiej skorzystać z porady specjalisty – flebologa. Z drugiej strony, okazuje się, że możemy zapobiec występowaniu żylaków poprzez odpowiednią profilaktykę oraz styl życia. Najlepszym środkiem zapobiegawczym i jednocześnie lekiem na żylaki jest ruch. Należy pamiętać, że nie każdy rodzaj aktywności fizycznej będzie odpowiedni. Nie poleca się ćwiczeń i sportów wytwarzających nadmierne ciśnienie w żyłach i duże skurcze mięśni.

Stąd najlepszym rozwiązaniem jest jazda na rowerze, pływanie, gimnastyka i spacery. Warto również zadbać o prawidłową masę ciała. Każdy nadprogramowy kilogram to dodatkowe obciążenie dla naszych nóg, a tym samym dodatkowa praca dla naszych żył. Odpowiedni ubiór i obuwie także odgrywają rolę w profilaktyce żylaków. Częste noszenie obcisłych ubrań to utrudnienie dla swobodnego przepływu krwi w żyłach. Należy także unikać obuwia na obcasie wyższym niż 5 cm. Inne czynniki który należy wziąć pod uwagę to palenie papierosów, które sprzyja chorobie oraz unikanie wysokich temperatur (długotrwałe opalanie, sauna, gorące kąpiele)

Czy to żylaki? Jak je rozpoznać?

Rozpoznanie żylaków jest stosunkowo łatwe, ale aby prawidłowo ocenić stan anatomiczny i czynnościowy żył, należy wykonać badanie ultrasonograficzne z tzw. „kolorowym dopplerem”. Pozwala ono ocenić stan zastawek żylnych, uwidocznić skrzepliny lub obliczyć stopień zwężenia naczynia.

Trwałe poszerzenie większych żył daje obraz żylaków: sznurkowatych, krętych, poskręcanych naczyń wystających ponad powierzchnię skóry o niebieskofioletowej barwie. Czasami są przyczyną bólu nóg, który nie zależy od wielkości ani liczby żylaków. Obrzęki na nogach początkowo ustępują po nocy, ale w miarę trwania choroby tkanka podskórna ulega włóknieniu i obrzęk staje się utrwalony.

Metody leczenia żylaków na nogach

Metody leczenia żylaków zależą od stopnia zaawansowania schorzenia, z którym boryka się pacjent. Wyróżnia się domowe sposoby na objawy spowodowane przez żylaki kończyn dolnych. Wśród nich wymienić warto unikanie gorących kąpieli i wizyt w saunie, regularny odpoczynek i zmiana pozycji co przynajmniej 2 do 3 godzin (w przypadku pracy siedzącej – spacery, w stojącej pracy zaś odpoczynek na siedząco czy leżąco), unikanie noszenia obcisłych ubrań i wysokich obcasów, chłodne okłady na nogi, moczenie nóg w zimnej wodzie. Kolejną metodę stanowi kompresjoterapia (np. pończochy uciskowe o różnym stopniu ucisku).

Zobacz też: Żółte paznokcie – skąd biorą się przebarwienia na paznokciach rąk i nóg

Zaawansowana, przewlekła niewydolność żylna wymagać może interwencji specjalisty. Wyróżnia się leczenie chirurgiczne – obejmuje takie metody jak laserowe usuwanie żylaków czy skleroterapię, a także leczenie operacyjne, które zastosowanie ma u pacjentów z powikłaniami, cierpiącymi na silne dolegliwości bólowe, które utrudniają poruszanie się. Żylaki na nogach są także wskazaniem do zastosowania farmakoterapii. Farmakologiczne leczenie żylaków  polega między innymi na zastosowaniu odpowiednich preparatów, dostępnych w aptece bez recepty. 

[email protected],  fot. Freepik