Żółtaczka – objawy, przyczyny i leczenie

Żółtaczka jest zespołem objawowym, który wskazuje na inną dolegliwość, ale sama w sobie nie stanowi choroby. I chociaż mówi się m.in. o szczepieniu przeciw żółtaczce, tak naprawdę jest ono skierowane przeciw wywołującym ją wirusom, które atakują wątrobę.

Żółtaczka to stan, w którym pojawia się żółte zabarwienie skóry, błon śluzowych i białkówek oczu. Jest on rezultatem odkładania się w tkankach bilirubiny, której nadmiar transportowany jest wraz z krwią. Mowa tu o fizjologicznym barwniku żółciowym, który powstaje w efekcie degradacji zużytych czerwonych krwinek i niektórych białek (np. mioglobiny, cytochromów), a konkretnie – zawartej w nich hemoglobiny i innych związków hemowych, czyli zawierających związane żelazo.

W organizmie zdrowego człowieka bilirubina osiąga stężenie 0,3-1 mg/dl surowicy krwi, przy czym tylko ok. 10 proc. to jej postać niezwiązana. Natomiast u osób z żółtaczką wynik ten jest trzykrotnie wyższy. Zdarza się też, że poziom bilirubiny jest podwyższony w mniejszym stopniu. Natomiast w przypadku mniejszych przekroczeń normy mówimy o stanie przedżółtaczkowym.

Bilirubina występuje w surowicy krwi w dwóch frakcjach. Forma niezwiązana nie ulega rozpuszczeniu w wodzie. We krwi barwnik ten jest transportowany wraz z albuminą, docierając w ten sposób do wątroby. Tam rozpoczyna się proces jego sprzęgania z kwasem glukuronowym i siarkowym w ramach przekształcania w rozpuszczalny w wodzie urobilinogen. Wraz z żółcią złożona forma bilirubiny przedostaje się do jelit, skąd jest wydalana wraz z kałem.

Przyczyny żółtaczki

Jak zaznaczono wcześniej, żółtaczka objawy daje między innymi w postaci żółtych przebarwień. Przyczyną takiego stanu jest hiperbilirubinemia. Jest to nadmierna ilość bilirubiny w organizmie człowieka. Jeśli chodzi o przyczyny żółtaczki, mogą być one różne, stąd najlepszą diagnozę postawi oczywiście lekarz. W momencie kiedy żółtaczka wystąpi u zdrowych i młodych osób, jej prawdopodobną przyczyną może być wirusowe zapalenie wątroby (WZW typu A, B lub C).

Z kolei w przypadku gdy objawy żółtaczki pojawiają się u zdrowej osoby po zażyciu dużych dawek leków, wówczas przyczyną może być właśnie zbyt duża dawka przyjętych medykamentów. Jeśli nie zostały wykryte choroby wątroby oraz dróg żółciowych, wówczas przyczyną żółtaczki może być również zespół Gilberta, czyli choroba genetyczna prowadząca do uszkodzeń wątroby. Trzeba wiedzieć, że żółtaczka pojawia się także w konsekwencji guza trzustki lub kamicy przewodów żółciowych, a ponadto przyczyną żółtaczki u osób starszych mogą być również nowotwory.

Żółtaczka - objawy

Jak już wspomniano, podstawowym objawem żółtaczki jest żółte zabarwienie skóry i błon śluzowych. Wydaje się, że nasilenie tego zabarwienia jest wprost proporcjonalne do stężenia bilirubiny we krwi. Wyraźna żółtaczka zaczyna być zauważalna przy stężeniu przekraczającym 2,5 mg/dl, a pierwszym miejscem ulegającym zażółceniu są twardówki oczu. W następnej kolejności zajęte zostają błony śluzowe jamy ustnej oraz skóra. U noworodków i małych niemowląt, żółtaczka pojawia się w charakterystycznej sekwencji- im wyższe stężenie bilirubiny tym bardziej końcowe części ciała ulegają zażółceniu. Zmiana barwy łydek i przedramion świadczy o znacznym nasileniu hiperbilirubinemii.

Zmiana zabarwienia skóry nie jest jedynym objawem żółtaczki. Nagromadzenie bilirubiny i zaburzenia jej transportu mogą również doprowadzić do zmiany koloru stolca i moczu. Objawy te są obecne w zależności od etiologii żółtaczki i miejsca, w którym transport bilirubiny został zaburzony. W przypadku żółtaczki przedwątrobowej kolor stolca i moczu będą prawidłowe, natomiast w żółtaczce pozawątrobowej (a niekiedy również wątrobowej) stolce będą odbarwione (jasne), a mocz ciemny.

Kolejnym, a równocześnie najbardziej dotkliwym dla pacjentów objawem jest świąd. W związku z tym, że ma on tendencje do nasilania po położeniu się pacjenta do łóżka i rozgrzaniu ciała, bywa on przyczyną bezsenności i zespołu zmęczenia. U chorych z uporczywym świądem, na ciele można zauważyć również tzw. przeczosy, które powstają wskutek drapania swędzącej skóry.

Diagnostyka

Oprócz obrazu klinicznego żółtaczki istotne jest również wykonanie badań diagnostycznych. Standardem są badania obrazowe, szczególnie USG jamy brzusznej, które jest w stanie uwidocznić np. przyczynę żółtaczki mechanicznej. Ponadto wykonuje się badania laboratoryjne. Standardowo tzw. próby wątrobowe, czyli aktywność AlAT i AspAT czy GGT, będące wskaźnikiem cholestazy. Standardowo oznacza się również bilirubinę całkowitą i jej frakcje, stężenie albumin, czas protrombinowy i stężenie żelaza w surowicy.

Żółtaczka - leczenie

Leczenie żółtaczki jest to przede wszystkim leczenie przyczynowe, ukierunkowane na konkretną jednostkę chorobową powodującą żółtaczkę. W niektórych schorzeniach przebiegających z żółtaczką i/lub świądem wspomagająco stosowane są również środki działające objawowo. Zaliczamy do nich leki zawierające cholestyraminę (powoduje ona wzmożone wydzielanie kwasów żółciowych wraz z kałem) oraz leki poprawiające perystaltykę przewodu pokarmowego. W przypadku uciążliwego świądu stosowane są dodatkowo leki przeciwhistaminowe oraz emolienty.

Szczepienia na żółtaczkę

Można zaszczepić się przeciwko wirusom wywołującym żółtaczkę – dostępne są szczepionki przeciwko WZW typu A i B. Nie istnieje szczepionka na żółtaczkę typu C. Dostępne są zarówno szczepionki pojedyncze (np. tylko na żółtaczkę typu A), jak i skojarzone (jedna szczepionka przeciwko WZW typu A i B).
żółtaczka typu A to żółtaczka pokarmowa wywołana wirusem HAV;