Zapalenie mieszków włosowych – co warto o nim wiedzieć? Przyczyny, objawy i leczenie

Zapalenie mieszków włosowych (folliculitis) to jedna z najczęściej spotykanych chorób skóry. Rozwija się na skutek zakażenia patogenami lub w wyniku oddziaływania różnych czynników mechanicznych i drażniących, które prowadzą do powstania reakcji zapalnej. Do zapalenia mieszków włosowych szczególnie predysponowane są te okolice ciała, które często poddawane są goleniu/depilacji lub narażone są na nadmierne tarcie. Mimo iż choroba dotyczy zarówno kobiet jak i mężczyzn niezależnie od wieku, to jednak większość przypadków diagnozowana jest wśród dorosłych przedstawicieli płci męskiej.  

Zapalenie mieszków włosowych - przyczyny

Wyróżnia się infekcyjne i nieinfekcyjne przyczyny zapalenia mieszków włosowych. Czynniki infekcyjne są najczęstszym powodem rozwoju dermatozy i związane są z zakażeniem mieszka włosowego przez chorobotwórcze patogeny. Chorobę najczęściej wywołują bakterie, głównie gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus), choć może być spowodowane także obecnością paciorkowca ropnego (Streptococcus pyogenes) lub- rzadziej- pałeczki ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa). Zdarza się również, że zapalenie mieszków włosowych wywołane jest innym rodzajem patogenów, do których zaliczają się: dermatofity, grzyby (Candida albicans), wirusy, a nawet pasożyty. Do zakażenia mieszków dochodzi głównie na skutek ich uszkodzenia (np. w trakcie golenia) oraz ogólnego osłabienia odporności organizmu, co stwarza patogenom dobre warunki do inwazji.

Przyczyny nieinfekcyjne obejmują z kolei wszystkie sytuacje, kiedy zapalenie mieszka włosowego nie jest związane z obecnością chorobotwórczych drobnoustrojów. Wówczas rozwój zapalenia najczęściej spowodowany jest stosowaniem niektórych leków (głównie glikokortykosterydów i kortykotropiny) lub narażeniem na promieniowanie (słoneczne lub podczas radioterapii).

Zapalenie mieszków włosowych - czynniki ryzyka

Poza wymienionymi przyczynami, istnieją również pewne czynniki ryzyka, które mogą predysponować do wystąpienia zapalenia mieszków włosowych. Są to przede wszystkim:

• częste golenie i depilacja, zwłaszcza wielorazowymi maszynkami lub mechanicznymi depilatorami- nieodpowiednia higiena przyrządów do golenia i brak ich dezynfekcji po każdym użyciu silnie predysponuje do rozwoju chorobotwórczych drobnoustrojów na ich powierzchni, które podczas depilacji mogą przedostać się do mieszków włosowych i wywołać zapalenie,
• stosowanie nieodpowiednich kosmetyków, które zawierają w składzie liczne konserwanty, sztuczne barwniki i substancje zapachowe,
• noszenie obcisłej odzieży i bielizny, która przylega do skóry i w czasie ruchów ociera się o nią, powodując podrażnienia,
• współistniejące choroby, takie jak: cukrzyca, nadwaga i otyłość, nosicielstwo wirusa HIV,
• nadpotliwość.

Zapalenie mieszków włosowych - objawy

Zapalenie mieszka włosowego najczęściej objawia się pod postacią żółtawego pęcherzyka wypełnionego ropą lub płynem surowiczym wokół wyrastającego włosa. Powstała krosta otoczona jest zapalną obwódką, a towarzyszyć jej może swędzenie, pieczenie i bolesność. Zmiany mogą występować pojedynczo lub licznie, zbijając się w większe skupiska. Zapalenie mieszków włosowych często stwierdza się na twarzy, skórze głowy, klatce piersiowej i kończynach dolnych. Ponadto może pojawić się na wszystkich tych okolicach ciała, które podlegają regularnej depilacji/goleniu, jak np. pachy czy pachwiny, lub które narażone są na częste podrażnienia (kark, plecy, skóra pośladków). 

Szczególną odmianą schorzenia jest tzw. figówka, czyli zapalenie mieszków włosowych owłosionej skóry twarzy. Jest to przewlekła choroba skóry dotykająca wyłącznie mężczyzn. Zmiany w jej przebiegu lokalizują się w tych rejonach, które najczęściej podlegają goleniu, tj. na brodzie, nad górną wargą oraz na policzkach. W tej okolicy mieszki położone są głębiej, przez co wykwity przybierają postać grudek, krost lub guzków. Często są bolesne i zaczerwienione, a ich gojenie może zakończyć się powstaniem głębokich, nieestetycznych blizn. Czasem w przebiegu figówki obserwuje się również powiększenie okolicznych węzłów chłonnych.

Diagnostyka zapalenia mieszków włosowych

Rozpoznanie zapalenia mieszków włosowych dermatolog ustala na podstawie obserwacji klinicznej - obecności typowych krost ze stanem zapalnym, związanych z mieszkami włosowymi. Z reguły nie są konieczne dodatkowe badania laboratoryjne. W uzasadnionych przypadkach, wykonuje się mikrobiologiczny wymaz skóry, a także, w przypadku nawrotów, wymaz z nosa w celu identyfikacji nosicielstwa gronkowców.

Jak leczyć zapalenie mieszków włosowych?

Leczenie zapalenia mieszków włosowych powinno być prowadzone pod okiem dermatologa. Terapia polega na stosowaniu antybiotyków miejscowych w postaci maści. W przypadku nasilonych zmian zalecana jest antybiotykoterapia ogólna. Leki na zapalenie mieszków włosowych są dostępne na receptę. Na podrażnioną skórę można stosować także kremy z mocznikiem, które zmiękczą i nawilżą naskórek. Skuteczne są też zioła na zapalenie mieszków włosowych – rumianek i szałwia.

Zobacz też: Zapalenie płuc - przyczyny, najczęstsze objawy, leczenie. Kto jest najbardziej zagrożony

Co na zapalenie mieszków włosowych można stosować w domu? Leczenie domowe zapalenia mieszków włosowych to przede wszystkim odpowiednia higiena i czynności zapobiegające zakażeniom. Do mycia ciała należy stosować delikatne płyny, które zawierają w sobie tylko naturalne składniki. Bielizna powinna być przewiewna, a ubranie niezbyt obcisłe. Aby nie pojawiło się zapalenie mieszków włosowych na nogach po depilacji, należy odkażać przyrządy do golenia lub stosować jednorazowe maszynki.

Czy zapalenie mieszków włosowych może zagrażać naszemu zdrowiu?

W większości przypadków nie. Najczęściej po kilku dnia stan zapalny zaczyna się zmniejszać, a zmiany skórne ustępują. Niestety, w niektórych sytuacjach może dojść do powikłań, które wiążą się z ciągłymi nawrotami dermatozy, szybkim rozprzestrzenianiem się zmian, a nawet pojawiania się czyraków. Może dojść także do uszkodzenia skóry, czego efektem będzie nieestetyczna blizna. W przypadku skóry głowy może dojść do całkowitej utraty włosów. Bardzo ważne, aby w przypadku pojawienia się objawów tej dermatozy nie dotykać ani nie wyciskać zmian, gdyż zwiększa to ryzyko rozprzestrzeniania się infekcji. To właśnie dlatego tak ważne jest korzystanie z maszynek z wymiennym ostrzem. Dzięki temu mamy pewność, że nie rozwinęły się na nich bakterie.

Jak uniknąć zapalenia mieszków włosowych?

W profilaktyce zapalenia mieszków włosowych istotną rolę odgrywa właściwa pielęgnacja skóry, która powinna uwzględniać jej systematyczne oczyszczanie z nadmiaru sebum oraz bakterii i złuszczających się komórek naskórka. Nie należy stosować kosmetyków o działaniu dezynfekującym na bazie alkoholu, bo nadmiernie wysuszają one skórę, prowadząc do nasilenia się produkcji łoju oraz powstawania stanów zapalnych. Kosmetyki do mycia i pielęgnacji skóry powinny mieć naturalny, przyjazny skórze skład. Istotne jest działanie nawilżające, które pozwala zapobiegać przesuszeniu skóry oraz nadmiernemu wydzielaniu sebum.

Stosowane do golenia maszynki i golarki powinny być utrzymywane w higienicznej czystości oraz dezynfekowane przed i po użyciu. To samo tyczy się akcesoriów do depilacji np. depilatorów mechanicznych i damskich golarek, które mogą spowodować zapalenie mieszków włosowych u kobiet. Ryzyko zakażenia zmniejsza również noszenie przewiewnej, nieuciskającej odzieży z naturalnych włókien oraz dbanie o higienę rąk. Infekcji bakteryjnej w obrębie mieszków włosowych możemy także zapobiegać, redukując nadmierną potliwość oraz wybierając skuteczne metody walki z łupieżem i nadmiernym przetłuszczaniem się włosów, bo te dolegliwości zwiększają ryzyko rozwoju zapalenia mieszków włosowych na skórze głowy.

[email protected],  fot. Freepik