Zakrzepica żył - czym jest i jak wygląda jej leczenie

Zakrzepica żylna to groźna choroba, z którą w Polsce każdego roku zmaga się blisko 60 tysięcy osób. Najbardziej narażone na nią są osoby po 60. roku życia, jednak pamiętajmy, że zapalenie żył może przytrafić się w każdym wieku. Zakrzepica polega na tworzeniu się zakrzepów w żyłach, które powodują utrudniony lub zatrzymany przepływ krwi. Zazwyczaj tego typu zatory pojawiają się w głęboko położonych żyłach – głównie w obrębie ud i podudzi, a także bioder. Coraz częściej zdarzają się również przypadki zakrzepicy żyły wątrobowej lub wrotnej.

Proces powstawania zakrzepu może być bardzo dynamiczny i trwać zaledwie godzinę, a może narastać przez długi okres, objawiajac się stopniowym nasileniem dolegliwości. Często powstawaniu zakrzepów sprzyja odwodnienie organizmu.

Formujący się zakrzep może całkowicie zamknąć światło naczynia żylnego lub tylko je zwęzić. Czasem zdarza się, że fragment zakrzepu oderwie się i wraz z krążącą krwią zostanie przeniesiony do naczyń płucnych (tzw. ostra zatorowość płucna) lub do naczyń mózgowych (tzw. udar niedokrwienny mózgu w mechanizmie skrzyżowanym). 

Są to stany zagrażające życiu, wymagajace natychmiastowej interwencji w warunkach szpitalnych. Dlatego bardzo ważne jest szybkie rozpoznanie zakrzepicy żył głębokich i natychmiastowe podjęcie jej skutecznego leczenia.

Jakie są przyczyny zakrzepicy?

U zdrowego człowieka wszystkie naczynia krwionośne są drożne, mają gładkie ściany i doskonałą sprężystość, dzięki czemu krążąca w nich krew bez przeszkód płynie od serca do wszystkich tkanek i narządów, a następnie wraca do niego przez żyły. Na skutek różnych zaburzeń w organizmie może dojść do nieprawidłowego przepływu krwi w naczyniach. Zaburzenia te mogą być spowodowane wieloma czynnikami, np. zmianami żylakowymi żył, miażdżycą, przebytym zabiegiem chirurgicznym, stanem zapalnym żył, infekcją, nadmierną krzepliwością krwi, przyjmowaniem leków drażniących śródbłonek żył, długotrwałym leżeniem, ciążą oraz porodem. W rezultacie w naczyniach powstają stany zapalne wywołujące uszkodzenia śródbłonka, wyścielającego ściany żył i jego pęknięcia.

Mechanizm naprawczy w organizmie człowieka szybko „zakleja” te mikrourazy za pomocą płytek krwi. Nie zawsze jednak zakrzepy powstające w miejscach uszkodzeń ulegają rozpuszczeniu. Te, które pozostają, zmniejszają drożność żyły, krew zaczyna w niej płynąć wolniej i często dochodzi do jej zastoju. Proces ten wywołuje rozległy stan zapalny w obrębie żyły, co nosi nazwę zakrzepicy.

Kto jest szczególnie narażony na wystąpienie zakrzepicy żylnej?

Najczęstsze czynniki ryzyka to:

• Hospitalizacja z powodu choroby lub operacji
• Poważne operacje, w tym również laparoskopowe, szczególnie operacje ortopedyczne, takie jak operacja wszczepienia stawu biodrowego lub kolanowego, operacje w obrębie miednicy, brzucha, operacje kardiochirurgiczne
• Nowotwory i leczenie z nimi związane; ryzyko wzrasta w przypadku chemioterapii i operacji trwającej minimum godzinę
• Wiek, już powyżej 40roku życia, ryzyko rośnie wraz z wiekiem
• Przebyta zakrzepica
• Zakrzepica w rodzinie
• Otyłość
• Długotrwałe unieruchomienie kończyny dolnej, związane z niedowładem, opatrunkiem gipsowym
• Poważny uraz, na przykład w wyniku wypadku samochodowego
• Ciąża, także okres 6 tygodniu po urodzeniu dziecka
• Ucisk wywierany na naczynia żylne, np. w przypadku guza
• Tabletki antykoncepcyjne, terapia hormonalna
• Długotrwały lot samolotem
• Długotrwałe okresy bezczynności, w tym siedzenie, zwłaszcza ze skrzyżowanymi nogami

Jakie są objawy zakrzepicy żył?

W około połowie przypadków zakrzepica żył na początkowym etapie zaawansowania ma bezobjawowy lub skąpoobjawowy przebieg. Towarzyszące jej objawy są niecharakterystyczne, przez co bywają bagatelizowane lub przypisywane innym chorobom. Wśród jednych z częściej obserwowanych w zakrzepicy żył objawów wymienia się: rozpierający ból, obrzęk (w przypadku kończyn dolnych szczególnie wokół kostek u stóp), nadmierne ocieplenie i zaczerwienienie skóry, podwyższoną temperaturę ciała, ból i tkliwość palpacyjną (dotykową) okolicy objętej zakrzepicą.

Rzadziej występującymi objawami zakrzepicy żył są objawy: Homansa (ból łydki i w dole podkolanowym pojawiający się w czasie grzbietowego zgięcia stopy, w nodze z wyprostowanym kolanem), Lowenberga-Maya (ból łydki na skutek ucisku wywołanego przez mankiet aparatu do pomiaru ciśnienia), Payra (ból podeszwy stopy pojawiający się podczas ucisku na jej środkową część).

Warto w tym miejscu wspomnieć o ryzyku, jakie wiąże się z oderwaniem zakrzepu od ściany naczynia krwionośnego. W przypadku powstania ostrego zatoru w naczyniach płucnych (zatorowości płucnej) istnieje niebezpieczeństwo zgonu.

Diagnostyka zakrzepicy żył

Często pacjent przez długi czas nie wie, że jego problemem jest właśnie zakrzepica żył. Na początku choroba przebiega bezobjawowo, a następnie jej objawy bywają błędnie interpretowane, przez co pacjent trafia do lekarzy wielu specjalizacji. By właściwie rozpoznać problem zakrzepicy, koniecznie należy zgłosić się do lekarza, jakim jest angiolog lub chirurg naczyniowy. Jeśli podejrzeniem jest zakrzepica żył, badanie krwi zapewne zostanie zlecone. Jest to tzw. koagulogram, pozwalający sprawdzić, jak działa układ krzepnięcia chorego. W diagnostyce wykorzystuje się również USG żył głębokich, a czasem również RTG z kontrastem (flebografia). 

Leczenie zakrzepicy żył

Leczenie zakrzepicy żył opiera się przede wszystkim na farmakoterapii z wykorzystaniem heparyny lub leków przeciwkrzepliwych. Pomocna jest kompresjoterapia, czyli terapia uciskowa, w której wykorzystuje się podkolanówki lub pończochy redukujące zastój krwi. W cięższych przypadkach zakrzepicy żył konieczne okazać się może leczenie szpitalne, podczas którego dokonuje się rozpuszczenie zakrzepów przy użyciu streptokinazy (leku rozkładającego zakrzep) – dożylnie lub miejscowo, a w ostateczności przeprowadza się leczenie operacyjne – zakrzepy usuwa się przy użyciu specjalnego cewnika z balonikiem do wyciągnięcia zakrzepu (tzw. cewnik Fogarty’ego). Chorzy powinni również unikać czynników ryzyka zakrzepicy żył, a zwłaszcza po ustąpieniu objawów dbać o aktywność fizyczną, która redukuje zastój krwi w krążeniu żylnym.

Zakrzepica żylna i jej profilaktyka

Na pierwszym miejscu stawiana jest aktywność fizyczna. Nacisk stawia się tutaj głównie na gimnastykę kończyn dolnych i trenowanie mięśni łydek. Nawet krótkie, ale regularne, codzienne spacery pozytywnie wpłyną na funkcjonowanie układu żylnego w kończynach. Pacjentom wymagającym profilaktycznego leczenia, a jednocześnie posiadającym duże ryzyko epizodów krwawień na skutek stosowania leków przeciwzakrzepowych, należy wprowadzić leczenie uciskowe. Odpowiednio dobrane rajstopy, pończochy czy podkolanówki elastyczne o stopniowanym ucisku również korzystnie wpłyną na pracę układu żylnego.

Zobacz też: Zaćma - groźna choroba oczu. Jak wygląda leczenie?

Na co dzień przede wszystkim należy unikać długiego siedzenia, stania czy pozostawania w bezruchu oraz dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu. Dłuższa podróż powinna być zawsze przerywana krótkimi spacerami (najlepiej z napinaniem mięśni łydek). W przypadku osób obarczonych większym ryzykiem wystąpienia zakrzepicy (szczególnie u kobiet w ciąży, pacjentów otyłych, z innymi chorobami współistniejącymi, mającymi żylaki lub u osób, u których w bliskiej rodzinie wystąpiły przypadki zakrzepicy i zatorowości płucnej) warto każde niepokojące zmiany omówić jak najszybciej z lekarzem w celu dobrania jak najlepszych metod leczenia i profilaktyki ciężkich powikłań.

[email protected],  fot. Freepik