Wzdęty brzuch to poważny problem zdrowotny? Przyczyny, objawy i leczenie

Wzdęcia to przypadłość, w której w jelitach zbiera się nadmierna ilość gazów. Chory skarży się wtedy na nieprzyjemne uczucie wypełnienia jelit. Co ciekawe, nie zawsze wiąże się to ze zwiększeniem obwodu brzucha. Chyba każdy doświadczył kiedyś tego objawu. Okazjonalnie występujące nadmierne nagromadzenie gazów to zazwyczaj niewielki problem. Pod wpływem tego zjawiska ujawnia się nie tylko nieprzyjemne wrażenie rozpierania, a nawet bólu, ale także powiększenie obwodu brzucha. Przyczyn i porady u specjalisty należy szukać, gdy pojawiają się zbyt często. Na nawracające wzdęcia cierpi nawet 30% społeczeństwa. Częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. 

Wzdęcia najczęściej występują bezpośrednio po spożytym posiłku, a dolegliwości powinny ustąpić stosunkowo szybko. Zwykle następnego dnia dyskomfort zupełnie mija, a brzuch odzyskuje dawną objętość. Wzdęcia nie wpływają również na zwiększenie masy ciała. Jeśli okazuje się, że objawy charakterystyczne dla wzdęć utrzymują się przez dłuższy czas, warto wziąć pod uwagę również inne przyczyny ujawniających się dolegliwości. W niektórych przypadkach dla pełnej diagnozy lekarz może zlecić wykonanie badania ultrasonograficznego jamy brzusznej.

Najczęstsze objawy wzdęć

Za najczęstsze przyczyny wzdęć uznaje się:

• uczucie rozdęcia w brzuchu,
• zwiększoną produkcję gazów w jelitach,
• kłopoty z pozbywaniem się gazów,
• nieprzyjemne uczucie dyskomfortu,
• zaburzenia procesów trawiennych,
• ucisk w podżebrzu spowodowany nagromadzonym powietrzem,
• skurcze jelit,
• odgłos przelewania się w jamie brzusznej.

Przyczyny wzdęć

Obecność gazów w jelitach to rzecz naturalna. Część z nich pochodzi z powietrza połykanego podczas jedzenia i mówienia. Są to głównie azot i tlen. Reszta pochodzi z fermentacji pokarmów w jelitach, w której biorą udział bakterie. Tutaj produktami mogą być dwutlenek węgla, metan, wodór czy też mający charakterystyczny zapach siarkowodór i inne związki siarki.

Skład gazów w jelitach może się różnić w zależności od spożywanych posiłków, składu flory jelitowej i szybkości pasażu jelitowego. W normalnej sytuacji w jelitach znajduje się łącznie około 200 ml gazów. Czasem jednak ta objętość znacznie się zwiększa, a przyczyn może być kilka:

• zwiększone połykanie powietrza (np. podczas żucia gumy czy palenia papierosów),
• spożywanie tzw. gazotwórczych pokarmów (np. rośliny strączkowe),
• picie napojów gazowanych,
• niedrożność jelit i związane z tym kłopoty z oddawaniem gazów,
• zwolnienie pasażu jelitowego – wywołane np. lekami lub przebytą operacją w obrębie jamy brzusznej,
• przerost mikroflory bakteryjnej jelita cienkiego i związana z tym nadmierna fermentacja pokarmów,
• zaburzenia trawienia i wchłaniania w jelicie cienkim – powoduje to zwiększenie ilości resztek docierających do jelita grubego, które tam fermentują, np. w przypadku niedoboru laktazy,
• zaburzenia trawienia wywołane chorobami wątroby, trzustki, dróg żółciowych lub jelita grubego.

Co jeszcze może oznaczać wzdęty brzuch?

Opisywana dolegliwość występuje zwykle po przejedzeniu, a wzdęty brzuch powraca do pierwotnego stanu już na drugi dzień. Nie jest jednak powiedziane, że objaw ten musi wynikać z dysfunkcji układu pokarmowego. Powiększony brzuch może także wskazywać na:

• objawy ciąży – wzdęty brzuch w ciąży to jeden z pierwszych sygnałów, że kobieta może spodziewać się dziecka. Wrażenie pełności, lekkie skurcze macicy i „ciągnięcie” w pachwinach, a do tego bóle wynikające z powiększania się macicy – wszystko to sugeruje stan błogosławiony,
• zbliżanie się miesiączki – wzdęty brzuch przed okresem to bardzo charakterystyczny objaw, na który uskarża się wiele kobiet. Z kolei gdy pojawia się wzdęty brzuch, brak okresu w spodziewanym terminie odsyła nas do powyższego scenariusza,
• tycie,
• wodobrzusze – wynika ono zwykle z nowotworu czy marskości wątroby,
• jeśli chodzi o wzdęty brzuch, wątroba może grać dużą rolę także dlatego, że zwiększa swoją objętość (podobnie jak nerki czy śledziona), np. w wyniku wykształcania się torbieli czy guzów.

Wzdęcia – diagnostyka różnicowa i rozpoznanie

Pierwszym etapem rozpoznania wzdęć jest szczegółowy wywiad z pacjentem, na podstawie którego lekarz analizuje wszystkie objawy i dolegliwości. Specjalista zbiera również informacje dotyczące rodziny pacjenta, nawyków żywieniowych, stosowanych leków itd. Dla pełnej diagnozy niezbędne może okazać się badanie fizykalne, , a niekiedy również szereg badań dodatkowych, takich jak m.in.:

• USG brzucha
• RTG przeglądowe jamy brzusznej
• gastroskopia i kolonoskopia (wykonywane najczęściej w przypadku diagnostyki zmiany złośliwej żołądka i jelita grubego oraz przewlekłych chorób zapalnych jelita grubego)
• test wydechowy (w celu oceny rozkładu laktozy)
• badanie czynności zewnątrzwydzielniczej trzustki
• badanie mikrobiologiczne stolca
• badanie stolca na krew utajoną

Diagnostyka różnicowa wykonywana jest w przypadku podejrzenia chorób o podobnych objawach do wzdęć. Zaliczamy do nich m.in. schorzenia pęcherzyka żółciowego, jelita grubego, nerek, wątroby, śledziony.

Leczenie wzdęć brzucha

Terapia wzdęć zwykle opiera się na leczeniu objawowym i przyczynowym. Leczenie przyczynowe uzależnione jest od przyczyny dolegliwości, a poprzedza je szereg szczegółowych badań wykonanych przez lekarza. W wyjątkowych przypadkach może zajść konieczność stosowania antybiotykoterapii (wraz z odpowiednimi lekami osłonowymi).

Bardzo dużą rolę odgrywa prawidłowo skomponowana dieta, opierająca się na produktach, które nie powodują u pacjenta wzdęć. Co więcej, ważna jest również zmiana sposobu jedzenia posiłków, które powinny być spożywane powoli i spokojnie, w  małych  porcjach .

Terapia wzdęć  może  obejmowac leki działające objawowo i zmniejszające dolegliwości wzdęć. W przypadku silnego uczucia bólu lekarz może zalecić stosowanie leków rozkurczających (tego typu preparatów nie można stosować długotrwale).

Zobacz też: Twardzina układowa – przyczyny, objawy, badania, leczenie

Wzdęty brzuch – jak złagodzić dolegliwości?

Odpowiednie zachowania związane z jedzeniem oraz prawidłowo dostosowana dieta pozwalają na poprawę trawienia, mniejsze połykanie powietrza i łatwiejsze wydalanie gazów jelitowych. Poniższe wskazówki pomogą Ci zredukować dolegliwości, takich jak odbijanie, wzdęty brzuch, wiatry i powiększenie obwodu brzucha.

Jedz regularnie 4-6 małych posiłków co 3-4 godziny.

1. Dokładnie i powoli przeżuwaj jedzenie.

2. Unikaj rozmów w czasie posiłków.

3. Stopniowo wprowadzaj wzdymające warzywa, a w zespole jelita drażliwego wyeliminuj je na pewien czas w ramach diety low-FODMAP.

4. Ogranicz lub wyklucz nietolerowane przez Ciebie produkty. Pamiętaj, że celiakia to choroba na całe życie i jedynym leczeniem jest ścisła dieta bezglutenowa.

5. Jeśli masz zaparcia, zwiększ ilość błonnika w postaci warzyw i owoców oraz pełnoziarnistych produktów zbożowych (razowe makarony, pieczywo, kasze gruboziarniste, płatki owsiane).

6. Pij dużo wody, minimum 2-2,5 litra.

7. Pamiętaj o probiotykach, aby poprawić skład mikroflory jelit. Probiotyki znajdują się w preparatach farmaceutycznych lub naturalnie występują w jogurtach, kefirach i kiszonkach.

8. Zrezygnuj z żucia gumy, ssania twardych cukierków oraz palenia wyrobów tytoniowych.

9. Ruszaj się jak najwięcej.

[email protected],  fot. Freepik