Wstrząs kardiogenny - co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Wstrząs kardiogenny to zagrażający życiu stan, w którym serce nagle nie jest w stanie pompować wystarczającej ilości krwi, aby zaspokoić potrzeby organizmu. W konsekwencji dochodzi do upośledzenia przepływu krwi przez narządy, co prowadzi do ich niewydolności. Wstrząs rozwija się przy zaburzeniu kurczliwości lewej komory serca o 40%. Prowadzi to do zmniejszenia ilości krwi wyrzucanej z serca do układu tętniczego, co skutkuje spadkiem ciśnienia skurczowego (poniżej 90 mm Hg). Niedokrwione narządy przestają prawidłowo funkcjonować. 

Ostry zawał mięśnia sercowego stanowi przyczynę 81% przypadków wstrząsu kardiogennego, ale mogą go powodować także inne przyczyny. 

Wstrząs kardiogenny może wystąpić w pierwszych dobach  incydentu wieńcowego. W większości przypadków jego objawy rozwijają się w ciągu od 6 do 10 godzin od przyjęcia do szpitala z rozpoznaniem zawału serca.

Jakie są przyczyny wstrząsu kardiogennego?

Przyczyną wyjściową wstrząsu kardiogennego jest nagła utrata funkcji skurczowej lewej lub prawej komory serca, co powoduje spadek funkcji wyrzutowej komór i upośledzenie krążenia krwi, czego efektem jest upośledzenie ukrwienia tkanek i narządów, a to skutkuje ich niewydolnością. 

Najczęściej do wstrząsu kardiogennego dochodzi, gdy główne naczynie wieńcowe, zaopatrujące mięsień sercowy zostanie zamknięte. W przypadkach nagłego zamknięcia takich naczyń dochodzi do rozległego zawału serca, czego powikłaniem może być utrata funkcji hemodynamicznej serca.

Możliwe przyczyny wstrząsu kardiogennego:

• zawał mięśnia sercowego
• niewydolność serca
• tamponada serca
• urazowe obrażenie serca
• zmniejszenie wyrzutu lewej komory spowodowane przez:
• pęknięcie przegrody międzykomorowej
• ostrą niewydolność zastawki mitralnej lub zastawek półksiężycowatych aorty
• tętniak lewej komory
• kardiomiopatia
• zapalenie mięśnia sercowego
• odrzucenie przeszczepu serca
• przedawkowanie lub zatrucie lekami 

Objawy wstrząsu kardiogennego

Przy wstrząsie kardiogennym objawem charakterystycznym jest nasilająca się hipoperfuzja narządowa oraz hipotonia. U pacjenta można zaobserwować wzmożoną potliwość. Ma on też bardzo bladą i zimną skórę. Jego tętno jest przyspieszone, podobnie jak oddech. Co ciekawe, ciśnienie krwi nie zawsze ulega obniżeniu, a często nawet jest ono prawidłowe. U niektórych osób pojawia się oliguria (zmniejszone wydzielanie moczu) oraz zatrzymanie perystaltyki jelit.

Wstrząs kardiogenny może też upośledzać oddychanie. Skutkuje to zatrzymaniem krążenia i zgonem pacjenta. Pacjenta ze wstrząsem uważa się za chorego w stanie krytycznym, który wymaga leczenia na oddziale szpitalnym.

Diagnostyka u osoby ze wstrząsem kardiogennym

Chory po przewiezieniu do szpitala wymaga pilnej pomocy medycznej. Najważniejszą rzeczą jest monitorowanie oddechu, dlatego u pacjenta ocenia się parametry życiowe na podstawie tzw. ABC. Ten anglojęzyczny akronim pochodzi od pojęć: airway (drożność dróg oddechowych), breathing (akcja oddechowa) i circulatory system (akcja serca).

Gdy stan chorego jest stabilny, wykonuje się u niego resztę badań diagnostycznych, m.in. elektrokardiogram (EKG). Konieczne jest również echo serca przezprzełykowe, szereg badań laboratoryjnych i pulsoksymetria. Niektóre osoby wymagają zabiegów chirurgicznych, które udrożnią zatkane tętnice. Badania są niezbędne do wykluczenia hipowolemii, zatoru tętnicy płucnej, tętniaka aorty lub sepsy, również mogącej być przyczyną wstrząsu.

Pierwsza pomoc w przypadku wstrząsu

Gdy rozpoznasz u kogoś ze swojego otoczenia objawy wstrząsu kardiogennego, zadbaj o to, by jak najszybciej udzielić mu pierwszej pomocy. Postępuj według następujących wskazówek:
Zadbaj o komfort pacjenta. Rozluźnij jego ubranie w okolicach szyi i w pasie, aby ułatwić mu oddychanie, otwórz okno i zapewnij dopływ świeżego powietrza.
Ułóż chorego w pozycji, w której sercu będzie łatwiej pompować krew do narządów. Najlepiej sprawdzi się pozycja leżąca z lekko ułożonym tułowiem. Jeśli pacjent jest nieprzytomny, wybierz pozycję boczną ustaloną.

Podczas wstrząsu dochodzi do obniżenia temperatury ciała. Aby zapobiec wychłodzeniu ciała osoby chorej, okryj ją kocem lub przynajmniej kurtką.

Po zabezpieczeniu chorego zadzwoń na pogotowie.

Przez cały czas kontroluj stan pacjenta. Jeśli jest przytomny, rozmawiaj z nim, pytaj, jak się czuje. W przypadku niewydolności serca często dochodzi do zatrzymania akcji serca. Co robić, gdy zauważysz, że tętno spada, chory traci przytomność i przestaje oddychać? Natychmiast przystąp do resuscytacji (masażu serca i sztucznego oddychania).

Leczenie wstrząsu kardiogennego

Leczenie wstrząsu powinno się odbywać w odpowiednich warunkach. Pacjenci przebywają na wyspecjalizowanych oddziałach intensywnej opieki kardiologicznej, z urządzeniami do monitorowania tętna, oddechu, temperatury ciała, saturacji krwi. Szpital powinien też być wyposażony w pracownię hemodynamiczną, w której można bezpiecznie przeprowadzać zabiegi kardiologiczne.

Zobacz też: Twardzina układowa – przyczyny, objawy, badania, leczenie

Nowoczesne metody leczenia to m.in.:

• PCI – przezskórna interwencja wieńcowa, która ma na celu poszerzenie lub udrożnienie naczyń wieńcowych za pomocą wprowadzanych pod skórę narzędzi;
• CABAG – pomostowanie aortalno-wieńcowe, czyli wszczepienie pomostów naczyniowych (tzw. by-passów), które pozwalają ominąć uszkodzone miejsce w tętnicy wieńcowej;
• IABP – kontrapulsacja wewnątrzaortalna – to zabieg polegający na umieszczeniu w aorcie specjalnego balonu, który pompuje się i opróżnia, naśladując pracę serca.

[email protected],  fot. Freepik