Tętniak mózgu – czy jest groźny? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Tętniak mózgu, czyli tętniak naczyń mózgowych lub tętniak wewnątrzczaszkowy, to choroba naczyń mózgu. Tętniak to wybrzuszenie w tętnicy powstające w sytuacji, gdy jedna z warstw budujących tętnicę ulegnie znacznemu osłabieniu na pewnym odcinku. Wtedy krew przepływająca pod ciśnieniem powoduje wypychanie czy wybrzuszanie osłabionego fragmentu tętnicy, tworząc niebezpieczne uwypuklenie zwane tętniakiem.

Tętniak może występować u wielu osób, które nawet o tym nie wiedzą. Niewielkie uwypuklenie nie daje bowiem żadnych objawów i nie skłania do wizyty u lekarza. Natomiast powiększający się z czasem tętniak, którego krew wypycha coraz mocniej, może pęknąć i spowodować groźny dla zdrowia i życia krwotok. 

Tętniak mózgu może być umiejscowiony w różnych obszarach tego narządu. Najczęstszą postacią są tętniaki na tętnicy łączącej przedniej. Tętniaki mogą lokalizować się również w obszarze tętnicy środkowej mózgu, a także w rejonie tętnic układu kręgowo-podstawnego lub w miejscu odejścia poszczególnych tętnic. 

Rodzaje tętniaka mózgu

Istnieją cztery rodzaje tętniaków mózgu. Wyróżnia się przede wszystkim:

• Tętniaki workowate – stanowią nawet 80 proc. wszystkich wykrytych tętniaków. Zbudowane są z szyi i worka będącego rozszerzonym światłem tętnicy. Zwykle występują mnogo, mają tendencję do częstego pękania. Ich główną przyczyną są zmiany miażdżycowe.
• Tętniaki wrzecionowate – pojawiają się przy tętnicy podstawnej oraz tętnicy szyjnej wewnętrznej oraz sąsiadującymi gałęziami tętnic mózgu. Ich cechą szczególną jest nieregularny, rozgałęziający się kształt.
• Tętniaki rozwarstwiające – typ pojawiający się w mózgu dość rzadko, powstaje w wyniku wewnętrznego uszkodzenia naczynia krwionośnego.
• Tętniaki prosowate – trudne do rozpoznania, znajdują się na gałęziach tętnic mózgowych.

Przyczyny powstawania tętniaków

Tętniaki mózgu przyczyny powstawania mają różnorodne – są bowiem liczne czynniki, które mogą sprzyjać ich rozwijaniu się. Pierwszym z nich jest niestety obciążenie genetyczne pacjenta lub wrodzone wady naczyniowe. Pewne dane pokazują, że w rodzinach, gdzie pojawiały się krwawienia podpajęczynówkowe, ryzyko tętniaka jest większe. Do przyczyn rozwoju tętniaka mózgu zaliczyć można również niekontrolowane lekami nadciśnienie tętnicze, a także zmiany miażdżycowe. Duży wpływ ma tu ponadto nadużywanie alkoholu, papierosów i narkotyków. Chorobie sprzyjają również stany zapalne tętnic, a te mogą być powiązane z pewnymi zaburzeniami tkanki łącznej. Zmiana współistnieje również z niektórymi schorzeniami. Może być to na przykład torbielowatość nerek. 

Tętniak mózgu – objawy neurologiczne

Szacuje się, że tętniaki występują u około 4 proc. populacji, jednakże u większości z nich ujawnia się pod postacią krwawienia podpajęczynówkowego. U mniej niż 10 proc. przypadków daje objawy guza mózgu. Tętniaki mózgu rzadko dają objawy, szczególnie, jeśli są niewielkich rozmiarów. Czasem określa się je mianem cichych agresorów. Tętniaki większych rozmiarów mogą uciskać na któryś nerw mózgu, przez co obserwuje się m.in. opadającą powiekę, ubytki w polu widzenia, nagle i szybko pogarszający się wzrok, bóle głowy (wyjątkowo niespecyficzny objaw), drgawki, zawroty lub osłabienia siły kończyn po jednej stronie ciała. Ból głowy przy tętniaku mózgu jest nagły i bardzo silny.

Określany jest jakby uczucie po uderzeniu w głowę młotkiem. Jest oporny na powszechnie dostępne leki przeciwbólowe i towarzyszy mu uczucie sztywności w karku, co może świadczyć o krwawieniu podpajęczynówkowym. Po pęknięciu tętniaka najczęściej obserwuje się utratę przytomności bądź zaburzenia równowagi, wymioty, nadwrażliwość na światło lub porażenie po jednej stronie ciała. W najcięższych przypadkach pęknięcie tętniaka mózgu skończyć się może śpiączka lub śmiercią.

Pęknięcie tętniaka mózgu

Ryzyko wystąpienia pęknięcia zależy przede wszystkim od jego właściwości oraz pacjenta. Bardziej narażone są kobiety i osoby w starsze. Wpływ mają też predyspozycje rodzinne (krewni osób z krwawieniem podpajęczynówkowym są kilkukrotnie bardziej narażeni wystąpieniem choroby). Do czynników, które mogą predysponować do pęknięcia tętniaka mózgu należą: nadciśnienie tętnicze, a dodatkowo rokowanie pogarszają palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu.

Do pęknięcia dochodzi najczęściej: w trakcie wysiłku fizycznego, picia kawy, wydmuchiwania nosa, stosunku seksualnego czy silnego zdenerwowania.

Diagnostyka tętniaka mózgu – jakie badania należy wykonać?

Gdy tętniak mózgu pęka, należy działać bardzo szybko – od tego między innymi zależą rokowania pacjenta. Diagnostyka polega najczęściej na wykonaniu tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego głowy. Czasem wykonuje się również inne badania, w tym np. nakłucie lędźwiowe lub zabieg angiografii. Wiele osób zastanawia się, czy tętniak może się wchłonąć. Należy mieć na uwadze, że poszerzenie ściany naczynia tętniczego nie może wchłonąć się samoistnie. Gdy u pacjenta zdiagnozowany zostanie tętniak mózgu, szanse na przeżycie zależą od wielu czynników, w tym od rodzaju tętniaka, jego umiejscowienia, wielkości itp. 

Zobacz też: Stan przedcukrzycowy: kiedy warto się przebadać i jak nie doprowadzić do cukrzycy?

Jak wygląda leczenie tętniaka mózgu?

Leczenie opiera się głównie na dwóch metodach. Pierwsza z nich wymaga otwarcia czaszki, w przypadku drugiej nie ma takiego wymogu. Operacja embolizacji tętniaka mózgu wymagającego otwarcia czaszki polega na założeniu na tętnicę specjalnego klipsa. Zaklipsowany tętniak mózgu znacznie zmniejsza ryzyko pęknięcia. Druga metoda wykorzystuje technikę embolizacji, czyli wypełniania tętniaka specjalnymi sprężynami za pomocą cewnika, który wprowadzany jest przez tętnicę udową.

O wyborze techniki operacji decyduje sztab specjalistów na podstawie wyników badań i ogólnego stanu pacjenta. Kluczowe są położenie i kształt tętniaka, a także ryzyko związane z inwazyjnym zabiegiem.

Operacja trwa zazwyczaj od kilkudziesięciu minut do kilku godzin. Po operacji chorzy podlegają hospitalizacji, jednakże znacznie krótszej niż po standardowych operacjach chirurgicznych. Diagnoza nieoperacyjnego tętniaka mózgu jest kwestią bardzo indywidualną i zależy od decyzji lekarzy specjalistów. Leczenie farmakologiczne tętniaków mózgu nie jest praktykowane.

Kiedy dojdzie do pęknięcia tętniaka, należy poddać się operacji chirurgicznej nie później niż 72 godziny od pojawienia się pierwszych objawów. Chirurdzy muszą usunąć skrzepy oraz powstrzymać krwawienie. W bardzo ciężkich przypadkach, kiedy operacja nie jest możliwa ze względu na ryzyko, lekarze podejmują jedynie leczenie zachowawcze, polegające na monitorowaniu czynności życiowych i ograniczeniu obrzęku mózgu.

[email protected],  fot. www.freepik.com