Starczowzroczność: gdy wzrok pogarsza się z wiekiem. Przyczyny, objawy, leczenie

Starczowzroczność, zwana także presbiopią to wada wzroku wywołana zmianami zachodzącymi w soczewce oka, związanymi z wiekiem. Zazwyczaj rozpoczyna się po 40 roku życia, jednakże czasem może występować także w młodszym wieku. Charakteryzuje się stopniowym pogarszaniem ostrości widzenia do bliży przejawiającym się problemami z czytaniem wskutek zamazywania tekstu oraz obrazu.

Prezbiopia częściej występuje u kobiet. Do czynników zwiększających ryzyko jej rozwoju zalicza się współwystępująca nadwzroczność, cukrzyca, stwardnienie rozsiane czy anemia, a także przyjmowanie niektórych leków, np. antydepresyjnych i przeciwhistaminowych.

Wyróżnia się cztery rodzaje prezbiopii: 

• prezbiopię początkową – czytanie małych liter wymaga dodatkowego i nadmiernego wysiłku mimo dobrych wyników w badaniu klinicznym;
• prezbiopię funkcjonalną – długotrwała praca z bliska i zmniejszenie amplitudy akomodacji oka przeszkadzają choremu i zgłasza on dolegliwości charakterystyczne dla prezbiopii;
• prezbiopię absolutną (pełną) – oko nie wykazuje już akomodacji i nie ma zdolności zmiany załamywania światła;
• prezbiopię przedwczesną – obniżanie amplitudy akomodacji nie jest w żaden sposób związane z mechanizmem starzenia się wynikającym z wieku pacjenta. Proces ten pojawia się na skutek działania czynników farmakologicznych, chorobowych, środowiskowych i żywieniowych. 

Jakie są przyczyny starczowzroczności?

Aby zrozumieć istotę starczowzroczności, należy zdać sobie sprawę z mechanizmu i roli akomodacji oka. Do wyraźnego widzenia w bliży niezbędna jest zdolność do zmiany mocy skupiającej oka.

Funkcję tę pełni soczewka oka, a także mięśnie odpowiadające za zmianę jej kształtu. W rezultacie procesów starzenia się organizmu, soczewka stopniowo traci swoje właściwości elastyczne. Również mięśnie regulujące kształt soczewki zmniejszają swoją siłę. W związku z powyższymi, zdolność akomodacyjna oka z czasem obniża się, co powoduje istotne zmniejszenie ostrości widzenia do bliży.

W zdecydowanej większości przypadków, pierwszym objawem starczowzroczności jest pojawienie się problemów z czytaniem z bliska. Związane jest to z odruchowym oddalaniem tekstu od oka, co poprawia jakość widzianego obrazu, ale zdolność kompensacyjna oka jest mocno ograniczona, w rezultacie czego dochodzi do wystąpienia takich objawów jak zmęczenie oczu, przemęczenie czy też ból głowy.

Ponadto, uważa się, że poza zmniejszeniem lub utratą zdolności akomodacyjnych oka, dochodzi niejednokrotnie do nakładania się innych wad refrakcyjnych takich jak astygmatyzm.

Objawy starczowzroczności

Objawy prezbiopii pojawiają się u osób w wieku 40–45 lat. Jako pierwsze zmianę zauważą osoby z dalekowzrocznością, ponieważ u nich jednym z mechanizmów radzenia sobie z wadą refrakcji jest używanie akomodacji oka. 

Objawy prezbiopii nie są specyficzne, nie występują nagle, rozwijają się z czasem. Przede wszystkim zwiększa się odległość, z jakiej patrzymy na bliskie obiekty, np. trzymamy gazetę dalej od oczu niż wcześniej, piszemy zachowując większą odległość głowy od kartki, czytamy sms-y trzymając telefon w oddaleniu od głowy. Mogą się pojawić trudności w czytaniu drobnego tekstu, użytkowaniu telefonu komórkowego lub tabletu. Dodatkowo można zauważyć zmianę wady wzroku, o czym wspomniano wyżej. Chodzi tu o konieczność wymiany szkieł w okularach na „słabsze” lub zdolność czytania bez okularów, podczas gdy kiedyś było to niemożliwe. Raczej nie występują objawy nagłe, jak zupełny brak ostrości widzenia, ból oczu, dwojenie obrazu, a pojawienie się nagle dolegliwości tego typu powinno być alarmujące i skłonić do wizyty u okulisty.

Starczowzroczność – leczenie

Najpowszechniej stosowana jest korekcja okularowa. Jeżeli presbyopia rozwinęła się w oku dotychczas normowzrocznym wystarczające będą „okulary do czytania” posiadające szkła plusowe. Jeżeli pacjent wymaga korekcji zarówno do dali, jak i do bliży, rozwiązaniem są soczewki dwuogniskowe oraz soczewki progresywne o zmiennej ogniskowej.

Zobacz też: Stan przedcukrzycowy: kiedy warto się przebadać i jak nie doprowadzić do cukrzycy?

Soczewki dwuogniskowe posiadają widoczną linię oddzielającą górna część szkła (do dali – np. 5 m) od dolnej (do bliży – 40 cm). W przypadku obserwacji obiektów w pośredniej odległości np. 1,5 m lepszym, ale i droższym rozwiązaniem są soczewki progresywne o zmiennej ogniskowej (nie posiadają widocznej linii). Pozwalają one na dokładne widzenie przedmiotów w różnej odległości od oka, a nie tylko skrajnie blisko lub daleko położonych, jak w przypadku soczewek dwuogniskowych. W leczeniu używa się także szkieł kontaktowych. Istnieją też metody chirurgiczne leczenia starczowzroczności np. wszczepienie sztucznej soczewki podobnie jak przy operacji zaćmy. Nie są one jednak stosowane na zbyt szeroka skalę.

Pacjent powinien nosić okulary korygujące wadę. Pacjenci normowzroczni i dalekowidze używają szkieł plusowych. Pacjenci z niską krótkowzrocznością mogą zdejmować okulary do czytania, a ci ze znacznego stopnia krótkowzrocznością wymagają słabszych niż dotychczas szkieł minusowych.

[email protected],  fot. Freepik