Ostuda - co to takiego? Czy jest niebezpieczna dla zdrowia i jak wygląda jej leczenie?

Przebarwienia pojawiają się na skórze dość często i dotyczyć mogą osób w każdym wieku, zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Specyficznym rodzajem przebarwień jest ostuda – zmiana skórna występująca tylko u kobiet i związana przede wszystkim z występowaniem zaburzeń hormonalnych. Są to przebarwienia o charakterze przewlekłym, które mogą pojawić się w dłuższym okresie czasu. Ich usuwanie jest oczywiście możliwe – konieczne jest jednak wykorzystanie w tym celu profesjonalnych zabiegów w gabinecie medycyny estetycznej.

Ostuda (melasma) to nabyta dermatologiczna przypadłość, która choć może spotkać każdego, najczęściej dotyka kobiet o ciemnej karnacji po 30. roku życia. Co więcej, może się nasilać pod wpływem promieniowania UV, a także stosowania leków hormonalnych. Ostuda pojawia się zwykle na policzkach, podbródku, nosie, skroniach, czole czy w okolicach górnej wargi, rzadziej natomiast w innych rejonach ciała.

Ostuda rzadziej dotyka mężczyzn – przypada na nich 10-20% przypadków. Warto jednak wiedzieć, że u panów mogą ją wywoływać leki pobudzające wydzielanie testosteronu.

Na rynku dostępnych jest wiele produktów na złagodzenie lub pozbycie się melasmy. Co ciekawe, zdarza się, że przechodzi ona samoistnie. Najczęściej ustaje po 50. roku życia lub po odstawieniu środków antykoncepcyjnych czy niektórych leków np. hydantoiny, chloropromazyny bądź antybiotyków z grupy tetracyklin.

Ostuda – objawy

Melasma ma postać brązowych lub szarawych plam, które są wyraźne, asymetryczne i nieregularne. Najczęstszym miejscem ich występowania jest twarz, przede wszystkim czoło, policzki, skronie i górna warga. Melasma niekiedy pojawia się także na szyi i ramionach. Defekt ten występuje zatem na częściach ciała narażonych na ekspozycję na promienie słoneczne 

Ostuda – przyczyny

Ostuda rozwija się, gdy w niektórych obszarach skóry występuje nadmiar melaniny. Melanina jest substancją, która nadaje kolor skórze, oczom i włosom. Osoby o ciemnej karnacji mają skórę, która produkuje więcej melaniny; osoby o jaśniejszej karnacji mają mniej melaniny.

Melanocyty to komórki w skórze, które wytwarzają melaninę. Z powodów, które nie są do końca jasne, komórki te czasami działają nieprawidłowo i zaczynają wytwarzać więcej melaniny w niektórych obszarach niż w innych. Nadmiar melaniny wytwarza ciemne, poplamione obszary, które znamy jako ostuda

W przypadku ostudy przebarwienia dotyczą głównie naskórka, czyli najwyższej warstwy skóry. Istnieje jednak coraz więcej dowodów na to, że chociaż przebarwienia są zlokalizowane w naskórku, głębsze warstwy skóry (skóra właściwa) również odgrywają rolę w rozwoju ostudy.

Czynniki wyzwalające

Istnieją pewne czynniki, które sprawiają, że jesteśmy bardziej podatni na rozwój ostudy. Im więcej mamy tych czynników, tym bardziej prawdopodobne jest rozwinięcie się ostudy. Jednak w niektórych przypadkach ostuda rozwija się bez widocznego czynnika wyzwalającego.

• zaburzenia hormonalne dotyczące żeńskich hormonów płciowych; zmiany poziomu estrogenów towarzyszą np. ciąży, stąd częste występowanie ostudy ciężarnych; ale ostuda po ciąży to nie jedyna postać tej zmiany skórnej, gdyż ostuda hormonalna może towarzyszyć także menopauzie, guzom jajnika czy stosowaniu doustnej antykoncepcji hormonalnej
• stosowanie niektórych leków, zwiększających wrażliwość skóry na działanie promieniowania UV (chlorpromazyna, fenytoina)
• używanie kosmetyków ze składnikami fotouczulającymi (np. olejkiem z bergamotki).

Jak zdiagnozować ostudę?

Zdiagnozowanie ostudy nie powinno być problematyczne. Warto jednak w razie najmniejszych nawet wątpliwości udać się do lekarza, aby przekonać się, że plamy nie są objawem groźnej choroby. Specjalista wykona rozpoznanie na bazie wywiadu, spyta m.in. o przyjmowane leki, częstotliwość ekspozycji na słońce itp. Oczywiście zbada też przebarwienia i jeżeli ma taką możliwość – ustali głębokość lokalizacji barwnika. Takie działanie wykonuje się na podstawie lampy Wooda. Ta emituje długofalowe promieniowanie ultrafioletowe nazywane czarnym światłem albo po prostu światłem Wooda. Badanie nie jest bolesne.

Ostuda – leczenie

Ostuda jest wyzwaniem terapeutycznym dla lekarzy dermatologów i/lub lekarzy zajmujących się medycyną estetyczną. Do leczenia miejscowego stosuje się leki depigmentujące, peelingi chemiczne oraz fototerapię i laseroterapię. Bardzo dobre efekty daje seria peelingów chemicznych (należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że sam peeling może również wywołać przebarwienia pozapalne). Laseroterapię także jest wysoce skuteczna.

W celu zapobiegania pogarszaniu się ostudy pod wpływem dalszego narażenia na działanie słońca, zaleca się stosowanie preparatów (kremów, emulsji) z filtrem ochronnym UV. Ostuda towarzysząca ciąży zwykle blednie po porodzie, dlatego leczenie odracza się, ponieważ jest duże prawdopodobieństwo, że ostuda zniknie.

Profilaktyka ostudy – lepiej zapobiegać, niż leczyć

Profilaktyka ostudy (melasmy) powinna przede wszystkim uwzględniać stosowanie wysokiej fotoprotekcji pod postacią kremów ochronnych z filtrem SPF 50. I nie chodzi tu tylko o wakacyjne wyjazdy, ale o ochronę całoroczną, ponieważ promieniowanie dociera do skóry zarówno przez zachmurzone niebo, jak i poprzez szyby.

Muszą na to zwrócić uwagę zwłaszcza kobiety w ciąży, a także pacjenci stosujący leki fotouczulające czy zioła o takim samym działaniu (jeśli istnieje taka możliwość, warto porozmawiać z lekarzem o zamiennikach konkretnych preparatów - nawet jedynie na okres letni).

Zobacz też: Hashimoto: co to za choroba i co ją powoduje? Objawy, przyczyny, leczenie

Oczywiście profilaktyce ostudy sprzyja także minimalizacja ekspozycji na słońce, całkowita rezygnacja z intensywnego opalania skóry, a także - u niektórych kobiet - zmiana antykoncepcji z metod hormonalnych na inne sposoby zapobiegania ciąży.

[email protected],  fot. Freepik.