Choroba Alzheimera - przyczyny, pierwsze objawy i metody terapii

Choroba jest jedną z najczęstszych przyczyn otępienia u osób powyżej 65. roku życia, ale cierpią na nią również osoby młodsze, częściej kobiety niż mężczyźni. Choroba Alzheimera jest przewlekłą, postępującą chorobą zwyrodnieniową ośrodkowego układu nerwowego. Szacuje się, że choruje na nią w Polsce od 370 do 460 tysięcy osób, a na świecie ok. 50–52 mln osób. Objawy choroby często są kojarzone z obniżoną sprawnością umysłową związaną z wiekiem.

Choroba Alzheimera – co to jest?

Choroba Alzheimera jest przykładem otępienia starczego i uznaje się ją za jedną z przyczyn demencji, ale nadal nie wiadomo, co jest jej przyczyną. Patogeneza choroby mówi o procesie neurodegeneracyjnym, który wskutek stopniowej i nieodwracalnej utraty komórek nerwowych w mózgu prowadzi do upośledzenia podstawowych funkcji, takich jak mowa, zdolność uczenia się i rozumienia, myślenie, liczenie, zdolności psychoruchowe, oceny sytuacji i podejmowania decyzji. Kiedy demencja osiąga stadium zaawansowane, chory wymaga całodobowej, specjalistycznej opieki. 

Nie istnieją leki na alzheimera, dlatego chorobę uważa się za nieuleczalną. W związku z tym potrzebujemy nowoczesnych i kompleksowych rozwiązań w opiece geriatrycznej. Chodzi tu o wszechstronne wsparcie chorych. Umożliwia je terapia dedykowana osobom dotkniętym alzheimerem i np. zajęcia rehabilitacyjno-usprawniające.

Oprócz wieku, badacze zaobserwowali także, że determinantami mogą być płeć żeńska, współwystępująca cukrzyca, czynniki rodzinne, czyli choroba wśród bliskich, mutacje genetyczne, a nawet niskie wykształcenie. Oczywiście występowanie tych wszystkich czynników nie musi wpływać na to, że dana osoba na pewno zachoruje, jednakże zdecydowanie zwiększa to ryzyko zapadnięcia na chorobę Alzheimera.

Alzheimer – jak rozpoznać pierwsze objawy u bliskiej osoby?

Specjaliści podkreślają, że im wcześniej zostanie wdrożone leczenie alzheimera, tym dłużej senior zachowa względną sprawność i samodzielność. Dlatego tak ważne jest rozpoznanie wczesnych objawów. Na co warto zwrócić szczególną uwagę?

•    Zaburzenia pamięci – osoba chora bardzo szybko zapomina o bieżących sytuacjach i ważnych wydarzeniach, gubi przedmioty codziennego użytku, zadaje pytania na ten sam temat, a na dalszym etapie rozwoju choroby nie pamięta podstawowych informacji o sobie. 
•    Zaburzenia funkcji mowy – trudności werbalne i tzw. gubienie słów, co powoduje z czasem zubożenie słownictwa.
•    Trudności związane z liczeniem – utrudniające m.in. robienie zakupów.
•    Zaburzenia orientacji – początkowo w czasie i przestrzeni, stopniowo we własnym mieszkaniu, np. ze znalezieniem drogi do kuchni czy łazienki.
•    Utrata zainteresowań – może dotyczyć dotychczasowych pasji chorego, z czasem wzrasta tendencja do unikania spotkań towarzyskich i zaniechanie kontaktów społecznych.
•    Spadek nastroju – nasila się uczucie smutku, apatii, bezsilności, zmienia się osobowość chorego.
•    Zaniedbanie higieny osobistej – chory zapomina o podstawowych czynnościach higienicznych

Mimo tego, że proces zaburzeń otępiennych przebiega powoli, alzheimer prowadzi do wyniszczenia. Jak rozwija się ta choroba na poszczególnych etapach?

Stadium łagodne

Jest to wczesna postać choroby. Dominują kłopoty z pamięcią w kwestiach życia codziennego, które objawiać się mogą tak łagodnie, że ciężko będzie odróżnić je od oznak naturalnego procesu starzenia się.

Do wczesnych objawów alarmujących nas, że możemy mieć do czynienia z chorobą Alzheimera należą:

• gubienie lub przestawianie przedmiotów, 
• poczucie zagubienia w dobrze znanych miejscach,
• wydłużony czas wykonywania codziennych zajęć,
• wahania nastroju.

Stadium średnio zaawansowane

W tym stadium kłopoty z pamięcią pogłębiają się, choroba zaczyna także dotykać innych procesów poznawczych. Chorym zdarza się:

• opowiadać ponownie te same historie lub zadawać w ciągle te same pytania,
• mieć trudności z rozpoznawaniem przyjaciół i członków rodziny,
• mieć trudności z doborem słów, mowa staje się mniej płynna,
• zaniedbywać swój wygląd,
• doświadczać zmian nastrojów, zmienia się także osobowość chorego.

Stadium zaawansowane

W tym stadium choroba obejmuje już większą część mózgu, mówi się o tzw. otępieniu lub demencji globalnej. Głębokie uszkodzenia dotyczą wszystkich funkcji poznawczych, pojawiają się także problemy z funkcjami fizycznymi organizmu. U chorych w tym stadium:

• zdarza się niezdolność do rozpoznawania własnej twarzy lub członków najbliższej rodziny,
• zdarza się nietrzymanie moczu i kału,
• pojawiają się halucynacje wzrokowe lub słuchowe,
• występują zachowania stereotypowe lub powtarzane rytualnie,
• chorzy potrzebują pomocy przy najbardziej podstawowych czynnościach.

Wszystkie stadia choroby mogą mieć różną długość czasu trwania. Każdy etapy postępu degeneracji mózgu może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat, w zależności od indywidualnych predyspozycji chorego.

Diagnostyka, leczenie oraz zapobieganie

Zdiagnozowanie choroby jest dosyć trudne na wczesnym jej etapie, szczególnie że objawy są dość niespecyficzne i mogą być po prostu związane ze starzeniem się. By jak najwcześniej rozpocząć diagnostykę, specjaliści zachęcają do szybkiego odwiedzenia specjalisty, kiedy tylko zaczynają pojawiać się problemy z pamięcią czy otępieniem. Pierwsze takie symptomy mogą być zauważone nie przez samego pacjenta, ale przez jego rodzinę.

Niestety choroby nie da się odwrócić, ale dać się nieco złagodzić jej przebieg lub opóźnić pogorszenie się poprzez leczenie objawowe. Podaje się wtedy pacjentowi leki poprawiające metabolizm mózgowy. Jakim badaniom należy się poddać w celu potwierdzenia lub wykluczenia choroby? Oczywiście niezbędna będzie ocena funkcji poznawczych i badanie neuropsychologiczne. Niekiedy wykonuje się także ocenę obrazu mózgu poprzez tomografię komputerową i rezonans magnetyczny. Im więcej dodatkowych metod diagnostycznych, tym wcześniejsza i bardziej pewna diagnoza, która pozwoli na objęcie pacjenta odpowiednią opieką.

Choroba Alzheimera – czy można jej uniknąć?

Czy można w jakiś sposób zapobiec schorzeniu, jakim jest choroba Alzheimera? Okazuje się, że w pewnym stopniu tak, na przykład dbając o to, by regulować ciśnienie tętnicze. Ważne jest także przykładanie wagi do aktywności umysłowej. Dużą rolę odgrywa tutaj pogłębianie wykształcenia, ale także hobbystyczne ćwiczenie umysłu. Takie świadome działania mogę po prostu opóźnić rozwinięcie się objawów choroby Alzheimera nawet u osób, które i tak na nią zachorują. Pewną rolę odgrywa także dieta. Nie powinno w niej zabraknąć witamin, kwasów tłuszczowych (np. omega-3).

Ponadto nadmierne spożywanie tłuszczów i alkoholu może mieć wpływ na neurodegenerację komórek nerwowych, jednakże ten wpływ nie został jednoznacznie dowiedziony. Tak, czy inaczej zdrowy tryb życia z dużą ilością wysiłku umysłowego na pewno wyjdzie w tej sytuacji na dobre.

Zdjęcie: www.freepik.com