Autyzm - przyczyny, diagnostyka, leczenie; jak rozpoznać autyzm u dziecka?

Autyzm jest zaburzeniem rozwojowym dotyczącym rozwoju mózgu dziecka na bardzo wczesnym etapie. Na autyzm dziecięcy nie można „zachorować” w późniejszym wieku, ponieważ dotyczy zaburzeń neurologicznych we wczesnym okresie życia. W wieku około trzech lat prawidłowo rozwijający się mózg człowieka osiąga taki poziom rozwoju, który zapewnia podstawowe kompetencje w porozumiewaniu się i relacjach społecznych. Objawy ujawniają się z czasem lub na wczesnym etapie są na tyle niewyraźne, że nie budzą podejrzeń co do rozwoju dziecka. 

Zaburzenia autystyczne mają zróżnicowany charakter i nie tworzą jednolitego obrazu, głębokość zaburzeń u różnych osób jest inna. Dlatego obecnie używa się określenia „spektrum zaburzeń autystycznych”. Osoby z autyzmem są różne, różnie funkcjonują. Niektóre osoby mogą mieć duże problemy z nawiązaniem rozmowy czy jakiegokolwiek kontaktu, inne natomiast wręcz inicjują kontakt i chętnie nawiązują relacje. Warto zatem pamiętać, że osoba z autyzmem to indywidualność, jak każdy inny człowiek, a cechy autyzmu stanowią tylko jeden z elementów jej osobowości.

Autyzm jest zaburzeniem rozwojowym, co oznacza, że jego obraz zmienia się wraz z wiekiem. Dzieci w miarę dorastania, ale również w wyniku prowadzonej terapii, nabywają nowych umiejętności, uczą się komunikacji. Nie oznacza to jednak, że z autyzmu można wyrosnąć. 

Dziecko, u którego diagnozuje się autyzm,  ma problemy z tym, by wyrazić swoje emocje. Problematyczne dla niego jest również komunikowanie innym różnych rzeczy za pomocą mimiki, gestów i mowy. Szacuje się, że w Polsce żyje około 30 tysięcy osób z autyzmem i zespołem Aspergera (to "lżejsza" odmiana autyzmu). Z tego 20 tysięcy to dzieci.  Dużo częściej, bo aż czterokrotnie, autyzmem dotknięci są chłopcy niż dziewczynki. 

Przyczyny autyzmu

Pomimo że lekarze i naukowcy nadal nie są do końca pewni, jakie są właściwe przyczyny autyzmu, największą winą obarcza się genetykę. Wyodrębniono dotychczas kilka rodzajów genów związanych z autyzmem. Badania pokazały, że duży wpływ na rozwój autyzmu ma poziom niektórych neurotransmiterów, np. serotoniny. Duże odchylenia w ich stężeniu doprowadzają do zakłócenia prawidłowego funkcjonowania mózgu. Wszystkie te nieprawidłowości powstają na wczesnym etapie rozwoju płodowego.

Do innych, potencjalnych przyczyn powstawania autyzmu  należą:

• wiek ojca powyżej 40 lat,
• zaburzenia metaboliczne (głównie nietolerancja glutenu i kazeiny),
• komplikacje w ciąży i okresie okołoporodowym,
• patologie układu nerwowego,
• toksoplazmoza (wrodzona),
• ekspozycja dziecka na szkodliwe substancje,
• dziecięce porażenie mózgowe,
• poważne infekcje w okresie niemowlęcym,
• alergie i osłabiona odporność.

Jakie są objawy autyzmu dziecięcego? 

Zwykle pierwsze objawy autyzmu rodzice mogą już zaobserwować u swojego dziecka w wieku niemowlęcym. Martwią się bowiem wówczas, że dziecko nie nawiązuje kontaktu wzrokowego z innymi ludźmi, wpatruje się godzinami w jeden punkt, nie gaworzy, zwykle też nie reaguje bądź reaguje w bardzo słaby sposób na hałas, a brane na ręce robi się sztywne i często towarzyszy temu głośny wrzask. Objawy autyzmu dla otoczenia dziecka zaczynają być natomiast zauważalne zwykle nieco później, zazwyczaj około trzeciego roku życia dziecka, często wstępna diagnoza jest stawiana w momencie pójścia dziecka do przedszkola. Maluch bowiem nie chce się bawić z rówieśnikami, nie lubi też bawić się z rodzicami i innymi członkami rodziny. Dziecko zwykle stoi na uboczu, zajmuje się swoimi sprawami, jest na tyle pochłonięte swoimi myślami i swoją zabawą, że absolutnie nie jest mu potrzebne towarzystwo innych osób, które wręcz może działać na nie bardzo irytująco.

Dziecko zwykle też nie pozwala się dotykać, nawet rodzicom, nie lubi, kiedy jest brane na ręce, reaguje na to krzykiem. Dziecko nie ma też potrzeb takich jak inne dzieci w jego wieku, tzn. nie prosi rodziców o wyjście do kina czy nową zabawkę, bo w jego świecie jest mu to zupełnie do niczego niepotrzebne. Maluch nie wykazuje żadnych pozytywnych emocji, nie cieszy się, kiedy zje na obiad ulubione danie, nie potrafi pokazać radości na widok ulubionego do niedawana wujka. Dziecko nie zwraca uwagi na to, co się do niego mówi, nie zwraca też uwagi na uczucia, którym dażą je najbliżsi.

Zwykle też dziecko przestaje rozmawiać, a jeśli w ogóle chce mówić, robi to w dziwny sposób, w kółko powtarza te same wyrazy lub też używa kompletnie niezrozumiałych dla otoczenia słów. Nie lubi tez żadnych zmian. Jeśli jest przyzwyczajone, że na śniadanie je płatki z mlekiem, to w momencie, kiedy dostanie kanapkę, może to doprowadzić je nawet do histerii. Ponadto dzieci autystyczne często boją się wszystkiego, łatwo wpadają w histerie i mają problemy ze snem. 

Jak leczy się autyzm dziecięcy?

Autyzm nie jest chorobą, tylko zaburzeniem, więc nie można mówić o jego wyleczeniu. Da się za to zminimalizować jego skutki poprzez wprowadzenie terapii behawioralnej, muzykoterapii czy terapii logopedycznej. Autyzm dziecięcy jest niestety chorobą o niekorzystnym dla pacjenta rokowaniu. Jeśli u malucha zostanie ze stuprocentową pewnością zdiagnozowany autyzm dziecięcy, wtedy dziecko tak naprawdę wymaga stałego i wszechstronnego leczenia oraz rehabilitacji. Maluch musi znajdować się pod stałą opieką neurologa, psychologa i psychiatry. Choć do tej pory nie wymyślono leku, który jest w stanie zwalczyć objawy autyzmu, to jednak wykorzystuje się niektóre preparat farmakologiczne (jak niektóre neuroleptyki i leki przeciwdepresyjne), które są w stanie choć trochę złagodzić objawy.

Nie ma też żadnych naukowych dowodów dotyczących specjalnej diety u dzieci autystycznych, jednak rodziny takich dzieci twierdzą, że zdecydowanie w rozwoju ich dzieci pomaga dieta bezglutenowa czy też dieta bez mleka krowiego, bogata natomiast w aminokwasy i witaminy z grupy B. Ponadto, rodzice dziecka z autyzmem muszą pamiętać o tym, że maluch wymaga stałej stymulacji różnego rodzaju bodźcami, dlatego tak ważne są różnego rodzaju formy psychoterapii i zajęcia grupowe. Jeśli wszystkie konsultacje neurologiczne i ćwiczenia wykonywane są w systematyczny sposób i rodzice przestrzegając wszystkich zaleceń, to dziecko autystyczne powoli będzie mogło w miarę normalnie funkcjonować i jest realna szansa na to, aby chodziło ze swoimi rówieśnikami do przedszkola i szkoły.

Zdjęcie: www.freepik.com