Walczyli do 1953 roku! Książka IPN

Konkurs ma na celu popularyzację książek o Sądecczyźnie i uhonorowanie sądeckich ludzi pióra. Jego zwycięzcy otrzymają pamiątkowe statuetki oraz - do podziału - 20 tys. zł! Zgłoszenia przyjmowane są do 10 lutego w biurze Fundacji Sądeckiej przy ul. Barbackiego 57.
                           *
Dziś prezentujemy pracę zbiorową „Śladami podziemia”, wydaną przez Instytut Pamięci Narodowej i Ośrodek Myśli Politycznej pod redakcją Dawida Golika. Jest to dwudziesty pierwszy tomik serii „Z archiwów bezpieki – nieznane karty PRL”. Książka jest zapisem pięciu referatów wygłoszonych 11 listopada 2011 r. podczas konferencji edukacyjnej „Walcząc o niepodległość… Podziemie zbrojne w rejonie Tęgoborza w latach 1939-1953”. Jest to wydawnictwo przygotowane w formie popularnonaukowej, bez przypisów, ale zaopatrzone w podstawową bibliografię dotyczącą poszczególnych tematów. Wszystkie artykuły uzupełnione są zdjęciami i reprodukcjami, które przybliżają czytelnikom omawianą problematykę i prezentują sylwetki opisywanych żołnierzy podziemia oraz ofiar represji. Pięć artykułów autorstwa pracowników Instytutu Pamięci Narodowej i Polskiego Towarzystwa Historycznego pokazuje zmagania mieszkańców Sądecczyzny z brunatnym i czerwonym totalitaryzmem w szerszym kontekście walki Polaków o niepodległość w czasie II wojny światowej i w pierwszych latach powojennych. Tomik otwiera artykuł Tomasza Koseckiego „Podziemie zbrojne w okolicy Tęgoborza w latach 1939-1945”. Autor omawia w nim okupacyjne dzieje Tęgoborza i gminy Łososina Dolna od wojny obronnej 1939 r., przez działalność pierwszych grup konspiracyjnych i miejscowych placówek ZWZ-AK, po historię oddziału partyzanckiego AK podchorążego Józefa Toczka „Topora”. Obraz konspiracyjnych działań na tym terenie uzupełnia następny tekst miejscowego regionalisty i członka PTH Grzegorza Olszewskiego „Represje niemieckie wobec mieszkańców i straty wojenne na terenie gminy Łososina Dolna”. Oba teksty kończą się na roku 1945, w momencie wkroczenia na Sądecczyznę jednostek Armii Czerwonej i rozpoczęcia instalacji nowej władzy oraz nowej fazy represji wobec członków struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Sowiecki terror dotykał nie tylko żołnierzy podziemia i działaczy niepodległościowych, ale też ludność cywilną. To rozniecało opór i gotowość do ponownego sięgnięcia po broń. Dr Michał Wenklar w swoim artykule „Podziemie niepodległościowe w Polsce po II wojnie światowej” opisuje dylematy z tym związane oraz realia walki z nowym okupantem. Walka zbrojna z Sowietami była z góry skazana na porażkę. Armia Krajowa została rozwiązana 19 stycznia 1945 r. Jej komendant, gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”, w ostatnim rozkazie napisał: „Dalszą swą pracę prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości Państwa Polskiego i ochrony ludności polskiej przed zagładą. Starajcie się być przewodnikami Narodu i realizatorami niepodległego Państwa Polskiego. W tym działaniu każdy z Was musi być dla siebie dowódcą.” Wyraźnie zaznaczał, że tworzonego przez komunistów państwa nie można nazwać krajem niepodległym: „Polska według sowieckiej recepty, nie jest tą Polską, o którą walczymy szósty rok z Niemcami, o którą popłynęło morze krwi polskiej, ogrom męki i zniszczenia kraju.” Michał Wenklar opisuje różne nurty działalności zbrojnej na terytorium Polski po wkroczeniu Sowietów. Umiejscawia je w okolicznościach regionalnych i ukazuje różnorodność grup oporu działających w południowej Małopolsce. Szczegółowo omawia te kwestie Dawid Golik w artykule w całości poświęconym oddziałom działającym na Sądecczyźnie: „Oddziały partyzanckie „Wojsko Polskie” i „Wojsko Generała Andersa” w rejonie Tęgoborza w latach 1945-53”. Konspiratorzy z tego drugiego ugrupowania przetrwali w podziemiu do roku 1953. Książkę zamyka tekst Marcina Kasprzyckiego „Milicja Obywatelska w powiecie Nowy Sącz w latach 1945-1949”, opisujący tworzenie struktur milicji na terenie Sądecczyzny i m.in. wzajemne relacje milicjantów i żołnierzy podziemia niepodległościowego. Byli partyzanci wstępowali do milicji i UB i odwrotnie, dezerterzy z tych formacji zasilali szeregi partyzantki, a liczne są też przykłady współpracy funkcjonariuszy nowej władzy z dawnymi kolegami z podziemia. Jak pisze w przedmowie Maciej Korkuć, cały tom, choć poświęcony przede wszystkim sprawom regionalnym, w mikroskali przedstawia zjawiska, które w latach 1945-1953 stały się doświadczeniem całej Polski.

FORMULARZ DO GŁOSOWANIA

(jg)