Trwa wczytywanie strony. Proszę czekać...
Piątek, 29 marca. Imieniny: Marka, Wiktoryny, Zenona
06/05/2021 - 19:25

Dzieje społeczności żydowskiej powiatu gorlickiego – ujęcie syntetyczne

„Dzieje społeczności żydowskiej powiatu gorlickiego podczas okupacji niemieckiej 1939 – 1945” – książka autorstwa Michała Kalisza i Elżbiety Rączy jest pierwszą publikacją opisującą te zagadnienia w sposób syntetyczny.

Książka znalazła się wśród innych zgłoszonych do IX edycji konkursu o Nagrodę im. ks. prof. Bolesława Kumora w kategorii „Książka o Sądecczyźnie”. Publikacja jest uzupełnioną wersją książki o tym samym tytule, wydanej przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie w 2015 roku.

Monografia jest poświęcona stosunkom polsko-żydowskim i zagładzie ludności żydowskiej na terenie powiatu gorlickiego w jego przedwojennych granicach. Niniejsza praca stara się również przedstawić wiele innych aspektów związanych z dziejami tej społeczności podczas niemieckiej okupacji.

W uzasadnieniu zgłoszenia do konkursu czytamy:

„Jak dotąd problem zagłady Żydów i stosunków polsko-żydowskich w regionie gorlickim pomijany był przez historyków. Prezentowana publikacja jest pierwszą opisującą te zagadnienia w sposób syntetyczny. Autorzy niniejszej książki ukazują zagładę Żydów i złożone relacje polsko-żydowskie tego regionu, w latach 1939-1945.

W pierwszej części książki przedstawiono sytuację Żydów w powiecie gorlickim pod niemiecką okupacją oraz ich zagładę. Ukazano w niej także negatywne postawy polskich mieszkańców powiatu gorlickiego wobec Żydów, które przyczyniły się do powiększenia ich strat osobowych podczas realizowanego przez Niemców Holocaustu.

Część druga dotyczy tej grupy Polaków, którzy ryzykowali życiem, aby ratować Żydów od śmierci.

Oprócz indywidualnych form ratowania ludności żydowskiej, które były dominujące na terenie powiatu, omówiona została też pomoc, jaką Żydom nieśli duchowieństwo oraz żołnierze Polskiego Państwa Podziemnego.

W publikacji znajdują się zarówno przykłady pomocy dla ludności żydowskiej niesionej przez osoby, które pochodzą z Nowego Sącza (np. Jan Benisz) jak również te świadczone w Stróżach, które podczas okupacji niemieckiej znajdowały się na terenie powiatu gorlickiego, a obecnie przynależą do powiatu nowosądeckiego.

Opracowanie wzbogacają unikalne fotografie.

Autorzy we wstępie do tej publikacji nie kryją, że pracując nad gromadzeniem materiałów źródłowych do tej publikacji natrafili na szereg trudności wynikających przede wszystkim z tego, że tematyka ta podejmowana była w literaturze przedmiotu w sposób marginalny i pobieżny. Kolejną trudnością w badaniach nad dziejami ludności żydowskiej i postaw mieszkańców wobec Żydów na omawianym terenie była bardzo uboga baza źródłowa, która rozproszona była po wielu archiwach nie tylko w Polsce. Autorzy docierali do dokumentów znajdujących się między innymi w Żydowskim Instytucie Historycznym, do materiałów w Instytucie Pamięci Narodowej, Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, w archiwach kościelnych. Zbierali relacje żyjących jeszcze świadków opisywanych wydarzeń. Pozyskali także z Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie kilka cennych zdjęć, dokumentów i relacji.

Publikacja zawiera kopie wielu cennych zdjęć i dokumentów, do których udało się dotrzeć autorom. W aneksie można znaleźć m.in. tabele z wykazem rodzin żydowskich, które przebywały w getcie w Bobowej w 1942 roku oraz spis Żydów zamordowanych w pojedynczych i zbiorowych egzekucjach w latach 1939-1945. Jest też spis Żydów ocalonych z Holocaustu na terenie powiatu gorlickiego, a także lista osób z tego powiatu odznaczonych medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Publikacja zawiera część bibliograficzną, indeks osób, indeks miejscowości, ilustracje do poszczególnych rozdziałów. Monografia liczy 353 strony.

Jej wydawcą jest Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Publikacja przygotowana została przez Oddział IPN – KSZpNP w Rzeszowie.

Michał Kalisz, Elżbieta Rączy, „Dzieje społeczności żydowskiej powiatu gorlickiego podczas okupacji niemieckiej 1939-1945”, Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Rzeszów-Warszawa 2020.

„Mecenas Czytelnictwa”

Opr. [email protected].









Dziękujemy za przesłanie błędu