Podróż z sądeckim muzeum: „Z Nikiforem na Węgry - z Violą Berki do Polski”

W Kiskunhalas, węgierskim mieście zaprzyjaźnionym z Nowym Sączem, znajduje się Muzeum Jánosa Thormy, które posiada bogatą kolekcję prac Violi Berki. W willi Babó wybudowanej na początku XX wieku i przebudowanej w stylu neobarokowym jej dzieła zajmują trzy sale wystawiennicze. Viola Berki urodziła się w Kiskunhalas w 1932 r. studiowała pod opieką prof. Gézy Fónyi w Węgierskiej Wyższej Szkole Artystycznej. W latach 1959-1961 tworzyła w Stoczni Óbuda, a w latach 1961-1963 - w pracowni przedstawiciela neoawangardy węgierskiej Dezső Kornissa.

Duży wpływ na jej twórczość miały podróże odbyte w latach 60. XX w. po ZSRR - zapoznała się wówczas z tamtejszymi dziełami sztuki w klasztorach i małych miasteczkach. Od 1969 r. ilustrowała książki. Wiele jej prac powstało pod wpływem tekstów biblijnych i wydarzeń historycznych. Widoczne są też odniesienia do życia społecznego. Świadomie stylizowała prace w klimacie sztuki naiwnej.

Nikifora (Epifana Drowniaka) przedstawiać nie trzeba. Dość wspomnieć, że jest uznawany - obok Henriego Rousseau- za  najwybitniejszego malarza nurtu naiwnego na świecie. Największą kolekcję prac łemkowskiego malarza z Krynicy-Zdroju posiada Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu. Te najwartościowsze są pokazywane w Willi Romanówka przy krynickim deptaku.

– Sztukę Violi Berki można uznać za pokrewną sztuce artystów naiwnych, do których zalicza się Nikifor. Świadczy o tym unikanie szablonowych rozwiązań tworzenia obrazu, zwyczajowych proporcji, praw perspektywy, przy zastosowaniu odważnego obchodzenia się z  barwami. Jest to szczególne pomieszanie rzeczywistości i  fantazji, połączone z  ironią, nabierające groteskowego wydźwięku – mówi Szabóné Biacs Ildikó z muzeum w  Kiskunhalas.

W ramach projektu utworzono stronę internetową www.nikiforberki.pl , poświęconą obojgu artystom.  Można tam znaleźć zarówno życiorysy malarzy, jak i prezentację galerii ich prac - Nikifora w Krynicy-Zdroju, Violi Berki - w Kiskunhalas. Dodatkowo wystawę Nikifora prezentują filmy, do których kieruje strona projektu. W jednym po wystawie stałej w krynickim Muzeum Nikifora oprowadza Maria Marcinowska z Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, drugi pokazuje dostępną jeszcze do połowy września wystawę czasową. Na stronie www.nikiforberki.pl  zamieszczono także informacje o regionach, z którymi artyści byli związani, i które ukształtowały ich wrażliwość plastyczną.

Drugim zadaniem zrealizowanym w ramach projektu było wydanie katalogu z czterdziestoma pracami  Nikifora i taką samą ilością obrazów Berki, wybranymi z kolekcji nowosądeckiego Muzeum i ze zbiorów Muzeum w Kiskunhalas. Wersja elektroniczna katalogu jest dostępna na stronie projektu www.nikiforberki.pl. Partnerami w zakresie promocji są: Instytut Polski w Budapeszcie, Węgierski Instytut Kultury im. Balassiego w Warszawie, Stowarzyszenie „Amici Hungariae”, Stowarzyszenie Łemków oraz Miasta Partnerskie – Nowy Sącz i Kiskunhalas. Zadanie dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury. (JK)