Lato z Sądeczaninem. Magia Beskidu Sądeckiego

Beskid Sądecki znajduje się w południowo-wschodniej części Małopolski. Jest to pasmo górskie Karpat Zachodnich należące do tzw. Beskidu Zachodniego, obejmujące powierzchnię 670 km². Rozciąga się pomiędzy Dunajcem, Kamienicą i Przełęczą Tylicką, jego granicę od północy i zachodu stanowi rzeka Dunajec, a składają się na niego dwa główne pasma górskie: Radziejowej i Jaworzyny.

„Życiodajne” wody mineralne
Wody mineralne o osobliwych właściwościach zdrowotnych występują we wszystkich karpackich jednostkach tektonicznych z wyjątkiem Tatr, a zwłaszcza na terenie Beskidu Sądeckiego, który należy do najważniejszych producentów wód butelkowanych w Polsce. Dominującym typem wód są tu przede wszystkim szczawy, a także solanki i wody siarkowodorowe. Szczawy, czyli wody wodorowęglanowe, zawierające minimum 1 gram dwutlenku węgla na dm³ wody, są wykorzystywane głównie w lecznictwie uzdrowiskowym – kuracje pitne, wodne kąpiele kwasowęglowe czy suche kąpiele kwasowęglowe. Woda wykorzystywana w kuracjach pitnych wpływa leczniczo m.in. na przewód pokarmowy, leczy kamicę moczową, przewlekłe schorzenia układu moczowego, choroby wątroby, dróg żółciowych, żołądka, dwunastnicy, jak również pomaga w walce z osteoporozą oraz w leczeniu zatruć (np. ołowiem czy kwasem siarkowym). Wśród najbardziej popularnych wód wyróżnić tu można znane niemal wszystkim wody mineralne, np. Kryniczanka, Muszynianka, Piwniczanka, czy wody o stricte leczniczych właściwościach, np. Słotwinka, Jan czy Zuber.

Beskidzkie uzdrowiska
Z uwagi na niezwykłe walory zdrowotne i turystyczne, Beskid Sądecki to jeden z głównych ośrodków wypoczynkowych i uzdrowiskowych w Polsce Południowej, czego najbardziej znanymi wizytówkami są Krynica-Zdrój, Piwniczna-Zdrój, Muszyna czy Szczawnica.
W zasadzie w każdej z tych (i wielu innych) miejscowości znajduje się szereg różnorodnych atrakcji, sprawiających, że tętnią one życiem niemal przez cały rok. W lecie stanowią doskonały punkt wypadowy do wycieczek górskich i wypoczynku na łonie natury, zaś w zimie są rajem dla narciarzy (zwłaszcza okolice Krynicy-Zdrój). Turyści spędzają tam urlopy, chwaląc zarówno ich walory geograficzne, zdrowotne, jak również kulturalne – zabytki, organizację rozmaitych festiwali (m.in. krynicki Europejski Festiwal Opery i Operetki im. Jana Kiepury), koncertów czy wystaw. Miejsca te kuszą właściwościami leczniczymi wód mineralnych, niewielkimi odległościami i dość dobrą komunikacją między miastami czy centrami turystycznymi oraz zróżnicowaną bazą noclegowa. Z tego też względu obszar ten jest ulubionym miejscem całorocznych wyjazdów rekreacyjnych i turystycznych dużej części Polaków, a także wielu obcokrajowców.

Szlaki turystyczne
Beskid Sądecki to nie lada gratka zwłaszcza dla miłośników wycieczek górskich (zarówno pieszych, rowerowych, jak i nawet konnych – po słynnym, ponad 600-kilometrowym Transbeskidzkim Szlaku Konnym).
Na jego ukształtowanie górskie składają się dwa pasma. Pierwsze to pasmo Radziejowej – której najwyższymi wzniesieniami są Radziejowa (1262 m n.p.m.), Wielki Rogacz (1182 m n.p.m.) i Przehyba (1175 m n.p.m.). Drugie zaś stanowi pasmo Jaworzyny – której główne szczyty to m.in. Jaworzyna Krynicka (1116 m n.p.m.), Wierch nad Kamieniem (1083 m n.p.m.), Runek (1082 m n.p.m.). Znaczne wzniesienia (kilkanaście szczytów sięga powyżej 1000 m n.p.m.) i stoki opadające stromo w kręte doliny tworzą urozmaicony krajobraz.
Cechą charakterystyczną Beskidu Sądeckiego są rozległe krajobrazy górskie, dość duża lesistość, szerokie polany, specyficzna roślinność (głównie buki i jodły), licznie występujące źródła wód mineralnych, a także bogate dziedzictwo kulturowe regionu (np. szlak architektury drewnianej) oraz folklor. Przyroda Beskidu od 1987 roku chroniona jest przez Popradzki Park Krajobrazowy, pełen ścieżek edukacyjnych i szlaków przyrodniczych. Dużą atrakcją turystyczną tego Parku są także liczne rezerwaty przyrody, w których spotkać można wiele gatunków chronionych zwierząt (np. nietoperze) czy roślin (np. jawor), takie jak choćby: Kłodne nad Dunajcem, Baniska, Barnowiec, Łabowiec, Uhryń czy Wierchomla.

Z uwagi na ukształtowanie geograficzne (niewielkie wybitności, z wyjątkiem Radziejowej i Jaworzyny) wszelkie zakątki Beskidu Sądeckiego dostępne są niemal dla każdego turysty i co ważne (rzadziej spotykane w innych pasmach) znajduje się tu wiele punktów widokowych z Przehybą, Radziejową czy Jaworzyną Krynicką na czele. Chociaż przemierzanie beskidzkich ścieżek nie należy do trudnych zadań, to jednak na szlakach miały miejsca tragiczne wypadki, zwłaszcza podczas gwałtownych burz. W 1990 roku na paśmie Radziejowej zginęła od uderzenia piorunem młoda przewodniczka górska wraz z dzieckiem.
Na głównych szlakach Beskidu znajdują się w pełni wyposażone i otwarte przez cały rok ośrodki, należące zarówno do PTTK – np. bacówki pod Bereśnikiem czy nad Wierchomlą, schroniska na Przehybie, Hali Łabowskiej czy Jaworzynie Krynickiej, jak również prywatne – np. na Cyrli.

Szlaki turystyki głównie pieszej są tu dość zróżnicowane, obejmując trasy zarówno krótkie, jak i kilkunastogodzinne, zarówno proste (spacerowe), jak również wymagające już pewnej kondycji marszowej. A oto przykładowe, zróżnicowane pod względem długości i trudności trasy wycieczek górskich, których pokonanie gwarantuje poznanie niemal wszystkich uroków sądeckich krajobrazów.

Do najkrótszych i najprostszych (spacerowych) szlaków turystycznych na terenie Beskidu Sądeckiego należy chociażby przejście z Gabonia na Przehybę (ok. 2h), które przez 90% trasy odbywa się drogą betonową (dojazd do schroniska), choć niepozbawioną pięknych widoków leśnych. Trasa ta, z uwagi na niewielką wybitność, jest także miejscem treningów zarówno biegaczy, jak i rowerzystów.

Umiarkowaną pod względem długości i trudności jest trasa Łomnica Zdrój – Hala Łabowska – Parchowatka – Łomnica (ok. 5 godzin), obejmując zarówno kilka dość stromych podejść, jak i wiele pięknych widoków na panoramę beskidzkich polan.

Nieco dłuższą i cięższą trasę stanowi szlak Krynica (Czarny Potok) – Jaworzyna Krynicka – Runek – Bacówka nad Wierchomlą – Pusta Wielka – Żegiestów Zdrój (7 godzin), którego zwłaszcza początek nie należy do prostych, choć trudy pokonania dość dużego wzniesienia (m.in. po stoku narciarskim) rekompensują piękne widoki na znaczną część Beskidu.

Jedną z dłuższych, lecz i najciekawszych, beskidzkich tras jest szlak Rytro – Przehyba – Radziejowa – Piwniczna (8-10 godzin). Trasa prowadzi głównie zalesionymi zboczami najwyższych gór w Beskidzie Sądeckim. Choć szlak wydaje się momentami dość monotonny, to jednak nie brak w nim ostrych podejść, a także przy dobrej widoczności wyłaniających się w dali Pienin, a za nimi nawet Tatr.

(JB)
Fot. JB