Stanisław Ulam. Przygody matematyka

Przedmowa do wydania z 1991 roku (fragment)

Wciąż jest dla mnie źródłem nieustającego zdziwienia,
że kilka znaków nagryzmolonych na tablicy lub na kartce
papieru może zmienić bieg ludzkich spraw.
S. M. Ulam

Ta uwaga Stanisława Ulama odnosi się w dużej mierze do jego własnych osiągnięć. Dzięki jego wkładowi w rozwój matematyki, fizyki, informatyki i w prace nad konstrukcją broni jądrowej świat jest dziś zupełnie inny niż dawniej. Jeszcze jako uczeń gimnazjum we Lwowie, mieście należącym wówczas do Polski, podpisał swój notes: „S. Ulam, astronom, fizyk i matematyk”. Ostatecznie zainteresowania młodego i utalentowanego Ulama skupiły się na matematyce, nauce, do której polscy uczeni wnieśli w obecnym stuleciu najwięcej.

Ulam urodził się w zamożnej rodzinie żydowskiej, której członkowie byli adwokatami, przedsiębiorcami i bankierami, dysponował więc niezbędnymi środkami, by pójść za głosem swojego intelektualnego instynktu i wcześnie ujawnionego talentu matematycznego. W 1933 roku ukończył studia na Politechnice Lwowskiej i uzyskał doktorat z czystej matematyki. […]

Ponieważ na kilka lat przed wybuchem wojny sytuacja w Polsce znacznie się pogorszyła, Ulam chętnie skorzystał z możliwości wyjazdu do Princeton i na Uniwersytet Harvarda, a następnie przyjął posadę nauczyciela akademickiego na Uniwersytecie Stanu Wisconsin. Kiedy Stany Zjednoczone przystąpiły do wojny, współpracownicy i uczniowie Ulama zaczęli znikać w tajnych laboratoriach rządowych. Po nieudanej próbie zaciągnięcia się do armii amerykańskiej Ulam został zaproszony do Los Alamos przez swojego przyjaciela Johna von Neumanna, jednego z najwybitniejszych matematyków XX wieku. To właśnie w Los Alamos zainteresowania naukowe Ulama uległy metamorfozie, tam też powstało kilka jego najważniejszych prac. […]

W swojej autobiografii Ulam porusza kilkakrotnie kwestię sposobu myślenia i roli społecznej naukowców pracujących dla armii, którzy, odizolowani w ściśle tajnych laboratoriach, wymyślają i konstruują potencjalne narzędzia masowej zagłady. Większość uczonych, którzy pracowali w Los Alamos podczas drugiej wojny światowej, była zaszokowana unicestwieniem japońskich miast i po wojnie zdecydowała się na powrót do życia akademickiego.  […] William G. Mathews, Daniel O. Hirsh

Stanisław Ulam, Przygody matematyka. Autobiografia, przekład Agnieszka Górnicka, Znak Horyzont 2021
Dziękujemy wydawnictwu Znak Horyzont za udostępnienie cytowanych fragmentów